تصرف کامل خرمشهر
تقریباً در ساعت 1430 بعد از ظهر سوم خرداد، خرمشهر کاملاً به تصرف نیروهای ایرانی درآمد و یگانها به جمع آوری اسراء و غنایم و پاکسازی شهر از مقاومتهای پراکنده در اطراف گمرک خرمشهر اقدام نمودند. در حین پاکسازی شهر و گشت و جستجو در حوالی گمرک خرمشهر مشاهده کردیم که یک فروند بالگرد هجومیعراقی به علت نقص فنی در شمال خرمشهر و در نزدیکی نخلستانها فرود آمده است و از آنجاییکه به علت نقص فنی، خلبان آن بالگرد نتوانسته بود آن را به پرواز درآورد و بالگرد را در همان منطقه رها کرده بودند که با حضور رزمندگان به غنیمت درآمد و هم اکنون در باغ موزه نظامی کاخ سعد آباد تهران به نمایش گذاشته شده است.
نتایج عملیات بیتالمقدس
عملیات بیتالمقدس در بین تمامی عملیاتهای آفندی دوران جنگ هشت ساله در نوع خودش بی نظیر است زیرا این عملیات طولانی ترین عملیات (26 روز)وسیع ترین عملیات اجرای آن در یک گستره بیش از 7 هزار کیلومتر مربعی و پر دستاورد ترین عملیات دوران جنگ است که بیش از 19 هزار نفر از نیروهای نظامی عراق به اسارت و شهر بندری و راهبردی خرمشهر و 5400 کیلومتر مربع از سرزمینهای اشغالی آزاد گردید.
دست آوردهای نظامی، سیاسی و روانی این عملیات آنچنان عظیم و قابل ملاحظه بود که در مرحلهای ارتش عراق را در یک حالت انفعالی و موضعگرایی قرار داد و نیروهای مسلح ایران در یک موضع قدرت و روندگرایی قرار گرفتند و راهبرد عراق در کنترل کامل بر آبراه اروندرود را شکست و حاکمیت غیر قابل انکار ایران بر این رودخانه را تثبیت نمود.
همچنین در این نبرد شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد، جاده اهواز به آبادان از برد توپخانه دشمن خارج شدند و در مجموع 5400 کیلومتر مربع خاک ایران از اشغال دشمن آزاد گردید و 2 لشکر عراق به صورت کامل منهدم و 6 لشکر رژیم بعث تا 60 درصد منهدم شدند و تعداد بسیاری از تجهیزات جنگی، 550 تانک و نفربر و 50 دستگاه خودرو از بین رفتند و 19 هزار نفر از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند.
در بین اسیران عراقی که 3 خرداد در خرمشهر و اطراف آن به اسارت در آمدند تعداد 268 نفر افسر وجود داشت که از جمله آنها میتوان از سرهنگ ستاد، خمیس، فرمانده تیپ 4 و فرمانده منطقه خرمشهر، سرهنگ ستاد، عطامحیالدین عباس، فرمانده تیپ 20 مأموریت ویژه و سرهنگ ستاد عبدالستارحامد محمود، فرمانده تیپ 9 گارد مرزی و سرهنگ ستاد ناظم خیاط، فرمانده تیپ 238 پیاده عراق نام برد.
عملیات رمضان
در طرح عملیاتی بیتالمقدس (طرح کربلای ۳)، سه مرحله پیش بینی شده بود:
(۱) اجرای حمله در جنوب کرخه کور و غرب رودخانه کارون به منظور انهدام نیروهای دشمن
(۲) آزادسازی خرمشهر
(۳) تأمین خط مرز و سپس به منظور تأمین فضای کافی جهت حفاظت از مرز ادامه تک تا ساحل شرقی شط العرب و پدافند در آن.
مرحله سوم عبور از خط مرز و کشاندن جنگ به داخل خاک عراق و توقف و پدافند نیروهای ما در کرانه شرقی اروندرود بود که میسر نگردید و نیروهای ایرانی با استقرار در شرق خط مرز و آزادسازی خرمشهر اکتفا نمودند در واقع اجرای عملیات رمضان طرح عملیاتی کربلای ۴ ادامه مرحله ۴ عملیات بیتالمقدس بود که به دلایل طولانی شدن این عملیات، عمق زیاد منطقه عمل تا اهداف تعیین شده،خستگی و تلفات نیروی انسانی خودی، هیجانات فوق العاده احساسی، شک و تردید در بعضی از نظامیان برای ادامه جنگ در داخل خاک عراق و… با یک وقفه ۵۰ روزه بزرگترین و وسیع ترین و اولین عملیات برون مرزی ایران علیه ارتش بعث عراق در داخل خاک آن کشور اجرا گردید.
گردان 174 در عملیات رمضان
گردان 174 از نیروهای قرارگاه عملیاتی نصر، در ساعت ۲۱ و ۳۰ دقیقه روز یکم مرداد سال 1361 در منطقه شلمچه و نهر خین عملیات خود را به سمت شمال کانال آب احداث شده آغاز کرد با توجه به اینکه در آغاز حمله نیروهای کمین و تأمین محلی دشمن در بخشی از منطقه عملیات حضور داشتند با برخورد نیروهای خودی کشته و یا عقبشینی نمودند.
بخاطر دارم ما رزمندگان ایرانی بر اساس روحیه تهاجمی و جسارت آنها در جنگ، تصور میکردیم خط پدافندی نیروهای عراقی همین تعداد اندک افراد بودند که با یک دفاع نیم ساعت یا کمتر شکست خوردندو در پشت مواضع آنها یگانهای مدافع دیگری نیست به نظر میرسید این شیوه عمل نیروهای خودی نشأت گرفته از یک نوع هیجانات روانی فوق العادهای بود که پس از اجرای چهار عملیات پیروز قبلی (ثامنالائمه،طریقالقدس، فتحالمبین و بیتالمقدس) طی هشت ماه برای رزمندگان ایرانی ایجاد شده بود و به تعبیر درست نظامی یک غرور نامطلوبی ایجاد شده بود که دشمن همانند آن چهار عملیات مجدداً شکست خورده و مواضع پدافندی را ترک میکند در صورتی که این بار عملیات در داخل خاک عراق بود و سرباز عراقی دفاع از سرزمین خود را یک ضرورت اجتناب ناپذیر میدانست و در طرف مقابل برخی افراد خودی هم در ادامه جنگ در داخل سرزمینهای عراق تردید داشتند ضمن اینکه فرماندهان صحنه نبرد در ارتش عراق این واقعیت را پس از شکست در خرمشهر درک کرده بود ند که بر اساس تفکرات سیاسی – نظامی،جنگ به داخل سرزمینهای عراق بخصوص نزدیکترین و مهمترین هدف راهبردی شهر بصره کشیده خواهد شد بر حسب همین تدبیر پدافندی، ارتش بعث عراق بعد از شکست در عملیات بیتالمقدس منطقه شرق بصره را که به عنوان راهکار احتمالی نیروهای ایرانی برای تهاجم بعدی احساس کرده بود به طور قابل ملاحظهای از لحاظ جنبههای تاکتیکی زمین منطقه را مسلح و با ترکیب موانع طبیعی و مصنوعی و آرایش مواضع پدافندی چند لایه، میادین مین وسیع و ابتکار مواضع مثلثی شکل منطقه شرق بصره را برای عبور نیروهای مسلح ایران را دشوار کرده بود.
گردان 174 در عملیات شب یکم به دوم مردادماه سال 1361 پس از عبور از میادین مین با نیروهای تأمینی استراق سمع عراقی درگیر شد. آنان کمتر از ۳۰ دقیقه در مقابل نیروهای ما مقاومت و پس از آن متواری و یا کشته شدند. نیروهای خودی با عبور از خط ضعیف پدافندی عراقیها به سمت خطوط بعدی و کانالها و دژههای احداث شده در حال پیشروی بودند.
درحوالی ساعت 5 صبح به بعد با واکنش سریع و حجم عظیمیاز آتش یگانهای زرهی عراق روبرو شدیم و با تلفات نیروی انسانی بر اساس الزامات تاکتیکی میدان نبرد و حفظ تمامیت نیرو در ساعت 6 صبح روز دوم مرداد به مواضع قبلی خود عقبشینی کردیم، ولی کماکان حجم شدید آتشهای توپخانه خمپارهانداز و تانکهای عراقی بر روی مواضع ما تعدادی از همرزمان ما را شهید و مجروح نمودند.
حوالی ساعت 0900 صبح بود ما در پشت خاکریز پدافندی قبلی مستقر و بر روی نیروهای عراقی که به سمت مواضع ما در حال حرکت بودند اجرای آتش خمپارهانداز میکردیم، با اصابت یک گلوله تانک بر روی مواضع محل استقرار خمپارهاندازها ، یک سرباز اهل اصفهان و سرباز دیگری اهل اراک به علت اصابت گلوله تانک در دو متری آنها به طرز عجیبی شهید و اجسادشان تکه تکه گردید و سرباز رئیسی اهل میناب هم مجروح گردید.
در حوالی ساعت 1100 روز دوم مرداد تقریباً تمامی نیروهای قرارگاه نصر3 و گردان 174 پیاده به همان مواضع قبل از آغاز حمله عقبشینی و به آرایش مواضع پدافندی مبادرت نمودند بدین ترتیب مرحله سوم عملیات رمضان به وسیله قرارگاه نصر بدون وصول به نتیجه مطلوب پایان یافت و نیروهای عراقی هم بدون هیچ واکنش آفندی دیگری در همان مواضع قبلی خود مبادرت به پدافند وبلافاصله نیروهای دو طرف در مواضع پدافندی مستقر و تبادل آتش معمولی بین آنها جریان یافت.
لازم به ذکر است نیروهای عراقی در عملیات رمضان و برخلاف عملیاتهای قبل با اتکا به موانع مصنوعی و طبیعی و به مدد قدرت پرحجم آتش توپخانه و تانک و پشتیبانی نزدیک هوایی برای ممانعت از سقوط شهر مهم بصره با جدیت و تمام قوا مقاومت و پدافند کردند.
بر اساس اصول و قواعد رزم آفندی، نوع پدافند به کار گرفته در عملیات رمضان توسط ارتش بعث عراق در چند مورد اجرای پدافند متحرک با اتکا به موانع ایجاد شده بود که به چند یگان عمده زرهی و پیاده از ارتش و سپاه خسارات و تلفات زیادی وارد نمود.
انتهای مطلب