بخش یکم – تشریع وقایع
فصل یکم
2- وضعیت کلی ارتش عراق در آغاز تهاجم و در خلال جنگ
به منظور ارزیابی دقیق تر، وضعیت ارتش عراق را در سه مقطع زمانی ابتدا در سال 1356، روند شکل گیری صعودی آن تا مهر ماه 1359(شروع جنگ) و سپس اشاره ای به وضع ارتش عراق در خاتمه جنگ به شرح زیر تشریح می شود:
الف- ارتش عراق در سال 1356
ارتش عراق به علت درگیری با ارکاد شمال کشور و شرایط زندگی مستمر ازدویی و آموزش مناسب و پشتیبانی های لجستیکی رو به تزاید و گشترده، می توانست در یک جنگ محدود به خوبی شرکت نماید. و این در حالی بود که شایستگی رزمی این ارتش به علت ویژگی های قومی و روابط فرماندهی و ساختار و نفوذ حزب بعث بر حمومت و ارتش، در همان سال ها، مورد شک و تردید بود. کشوری که بصورت دیکتاتوری اداره می شود و رهبری و فرماندهی آن در دست شخصی جاه طلب است، به طور قطع فاقد فرماندهان و افسران لایق و کاردان و مبتکر خواهد بود، زیرا که عقاید و تعقل شخصی و ابتکار عمل فرماندهان در دره های مختلف مطرح نمی باشد. فرماندهان ارتش عراق مردد و نامطمئن از سرنوشت خود به سر می بردند.( در طول جنگ نیز این حقیقت به کرات ثابت شد).
در حالی که تمام تجهیزات این ارتش از شوروی سابق و بلوک شرق خریداری شده بود، و مستشاران نظامی روسی، در تمام سطوح ارتش مشغول آموزش و سازماندهی بودند، دکترین عملیاتی و تاکتیک ها، متأثر از آیین بلوک غربی به ویژه انگلیس بود.
عراق به مرور، برای تجهیز ارتش خود، به بلوک غرب روی آورد. در همین سال با عقد یک قرار 4 میلیارد دلاری با فرانسه، مبادرت به خرید تجهیزات فرانسوی و به ویژه برای نیروی هوایی خود نمود، به طوری که در سال های 1357-1356 پاریس مرکز ثقل خرید ارتش عراق بود.
استعداد سازمانی این ارتش در اوایل سال 1356 رقم 228000 نفر را نشان می داد و استعداد موجود آن 185000 نفر یعنی حدود 81 درصد بود که حدود 160000 نفر آن استعداد موجود در نیروی زمینی بود. تعداد لشکر های عراق، 5 لشکر پیاده، 2 لشکر مکانیزه و 3 لشکر زرهی بود که استعداد لشکر ها از 80 درصد استعداد سازمانی در لشکر های پیاده تا %5/94 لستعداد سازمانی در لشکر های زرهی و مکانیزه متغیر بوده است.
تعداد تانک ها 1922 دستگاه که در آن موقع در 36 گردان تانک سازمان دهی شده بود. تعداد توپ های صحرایی 732 قبضه در قالب 42 گردان. به علاوه 468 قبضه توپ ضد هوایی و 252 قبضه توپ ضدتانک و موشک اسناپر در قالب 14 گردان.
ب – ارتش عراق در سال 1359 مقطع ورود به جنگ
تعداد لشکر های عراق به شرح زیر توسعه توسعه یافت: 5 لشکر پیاده، 2 لشکر مکانیزه، 5 لشکر زرهی، 2 تیپ مستقل زرهی و مکانیزه، 3 تیپ مستقل نیروی مخصوص، 10 تیپ پیاده احتیاط 6 گردانی( از این تیپ ها در سنوات بعدی برای سازماندهی و توسعه لشکر ها استفاده شد).
تعداد تانک ها بالغ بر 2500 دستگاه در قالب 53 گردان تانک و تعداد نفربرها 2300 دستگاه. تعداد توپ های صحرایی 1500 قبضه در قالب حدود 82 گردان توپ خانه، توپ ضد هوایی حدود 720 قبضه که در قالب حدود 27 گردان پدافند هوایی سازماندهی شده بود. علاوه بر این، تعداد 850 دستگاه تانکبر از نوع روسی و آلمانی، سکوهای پرتاب موشک اسکار بی و فراک، 48 سکو. موشک های زمین به هوای سام 7 و سام 9 حدود 2000 فروند جزء نیروی هوایی عراق در 9 پایگاه هوایی مستقر بود که در 13 تا 15 اسکادران هوایی سازماندهی شده بود. تعداد کل هواپیماها 366 فروند که از این تعداد 300 فروند آن جنگنده بود. علاوه بر این تجهیزات پدافند هوایی سازماندهی شده در نیروی هوایی به شرح زیر بود:
سکوی پرتاب موشک های سام 2-3-6 : حدود 70 سکو
انواع مختلف رادارهای ثابت و متحرک : 16 دستگاه
انواع توپ های پدافند هوایی: 750 قبضه
نیروی هوایی جمعاً 27000 نفر پرسنل داشت که حدود 872 نفر آن خلبانان عملیاتی یگان بالگردان ارتش عراق تا 1359 تابع نیروی هوایی بود، همزمان با شروع جنگ جدا و به صورت مستقل به تابعیت وزارت دفاع درآمد و در سه پایگاه مستقر گردید. این یگان جمعاً 166 فروند بالگرد از انواع روسی و فرانسوی داشت.
نیروی دریایی عراق در 2 پایگاه اصلی بصره و ام القصره و یک پایگاه فرعی در فاو مستقر بود و جمعاً حدود 62 فروند و 7000 نفر پرسنل داشت.
پ – ارتش عراق در خلال جنگ
با شروع جنگ روند رشد و توسعه ارتش عراق شتاب بیشتری به خود گرفت. سفارشات خرید تسلیحات از کشور های شوروی سابق، فرانسه، چین، برزیل، مصر، چکسلواکی و دیگر کشورها که رقمی معادل 31527 میلیارد دلار بود به تدریج وارد کشور می شد. ارقام خریداری شده زیر در دهه 1360 به عنوان مثال تشریح می گردد:
تانک تی -72 : 500 دستگاه
تانک تی – 62 : 1000 دستگاه
هواپیمای سوخوی 20 : 50 فروند
هواپیمای سوخوی 25 : 30 فروند
هواپیمای میگ 21 : 70 فروند
هواپیمای میگ 23: 70 فروند
هواپیمای میگ 25 : 33 فروند
موشک اسکاد – بی : 350 فروند
*تسلیحاتی که کشور فرانسه معادل 6/16 میلیارد دلار به عراق واگذار کرد:
هواپیمای میراژ اف – 1 : 133 فروند
هواپیمای میراژ 2000 : 50 فروند
هواپیمای سوپر اتاندارد 5 فروند به صورت اجاره
تانک سبک : 300 دستگاه
توپ ضد هوایی(رولاند) : 60 قبضه
موشک هوا به زمین : 700 فروند
*تسحیلاتی که کشور چین به عراق واگذار کرد:
تانک تی 59 : 500 دستگاه
تانک تی 69 : 1000 دستگاه
هواپیمای یو – 7 : 80 فروند
ت – طی جنگ تحمیلی 8 ساله توسعه یگان های ارتش عراق به شرح زیر بود
*تعداد قرارگاه های سپاه از 3 قرارگاه به 9 قرارگاه به شرح زیر افزایش یافت:
قرارگاه سپاه 4 در منطقه عماره در 30/7/1360 به نام نیروهای حطین.
قرارگاه سپاه 5 در منطقه شرق دجله در 4/1364 به نام نیروهای عمودیه
قرارگاه سپاه 6 در منطقه شرق دجله در 11/6/1364 به نام نیروهای الحکم
قرارگاه سپاه 7 در منطقه غرب اروندرود در 11/6/1364 به نام نیروهای ذیقار
قرارگاه سپاه یکم ویژه در منطقه کوت الماره در 20/5/1365 به نام نیروهای الله اکبر
قرارگاه سپاه گارد جمهوری در منطقه بغداد در 20/10/1365 به نام نیروهای الفارس
*تعداد لشکر ها نیز 59 لشکر به شرح زیر توسعه یافت.
در سال 1360 : تعداد 2 لشکر (لشکر های 14 و 15 پیاده).
در سال 1360 : تعداد 5 لشکر (لشکرهای 16 و 22 و 20 و 21 و 23 پیاده).
در سال 1362 : تعداد 3 لشکر (لشکر های 17 زرهی و 18 و 19 پیاده).
در سال 1363 : تعداد 9 لشکر (لشکرهای 24 و 25 و 26 و 27 و 28 و 29 و 30 و 31 و 35 پیاده).
در سال 1364 : تعداد 10 لشکر ( لشکرهای 32 و 33 و 34 و 35 و 36 و 37 و 38 و 39 و 40 و 41 و 45 پیاده).
در سال 1365 : تعداد 10 لشکر (لشکرهای 1 و 2 و 3 ویژه و لشکرهای 1و 2 و 3 گارد جمهوری و 42 پیاده الاحرار و لشکرهای 1 و 5 دفاع الوطنی).
در سال 1366 : تعداد 4 لشکر (لشکرهای 46 و 50 پیاده و فرماندهی حفاظت نفت و فرماندهی گارد جمهوری).
در سال 1367 : تعداد 4 لشکر (لشکرهای 5 و 6 گارد جمهوری 46 و 49 پیاده).
*تعداد هواپیماهای جنگنده عراق در خاتمه جنگ به حدود 600 فروند رسید که اکثر آنها هواپیماهای مدرن ساخت شوروی و فرانسه بود. از این تعداد 525 تا 542 فروند از انواع میگ، میراژ، سوخو و حدود 26 تا 30 فروند بمب افکن از انواع ایلوشن (توپولف) و حدود 40 تا 45 فروند هواپیمای PC7 بود. تعداد بالگردها به 275 تا 300 فروند برـورد می شود.
*پدافند هوایی عراق در 6 تیپ موشکی از انواع سام 2،3،4،6 و 8 رولاند و کرونال و 32 تا 38 گردان پدافند هوایی سازماندهی شده بود.
*در مجموع استعداد ارتش عراق در حدود 685 هزار نفر به شرح زیر بوده است :
نیروی زمینی : 545000 نفر
نیروی هوایی : 40000 نفر
نیروی دریایی : 5000 نفر
شبه نظامی و گارد : 95000 نفر
به استعداد فوق باید حدود 650000 نفر ارتش خلقی را اضافه نمود. تعداد تجهیزات سنگین به شرح زیر برآورد شده است:
انواع تانک : 3500 تا 4000 دستگاه
انواع نفربر : 3300 تا 3500 دستگاه
توپ صحرایی : 3000 تا 3500 قبضه
لانچر موشک زمین به زمین : 50 تا 58 سکو اسکاد و فراک
موشک سام 7 و سام 9 : 3000 فروند
تانکبر : 1600 تا 2000 دستگاه
انتهای مطلب
