بخش یکم – تشریع وقایع
فصل دوم
شروع درگیری و چگونگی تجاوز ارتش عراق
1 – سرآغاز
متعاقب شلیک یک گلولۀ توپ در ساعت 11 روز 31 شهریورماه توسط صدام حسین رئیس جمهور عراق به سوی مرزهای ایران، و به دنبال حملات هوایی به شهرهای داخلی و مرزی جمهوری اسلامی، تلاش همه جانبۀ نیروی زمینی عراق نیز آغاز شد و مواضع نظامی و تأسیسات غیرنظامی ایران در نزدیکی مرز زیر آتش سنگین نیروهای عراقی قرار گرفت. نیروی هوایی عراق نیز در این آتش شرکت داشت. در ساعت 18:00 بعد از اجرای آتش سنگین در مناطق مرزی، حذکت عناصر جلودار لشکرهای عراق به طرف مرز آغاز شد.
در ساعت 18:10 خرمشهر و آبادان برای سومین بار در روز یاد شده بمباران شدند و در ساعت 19:00 همان روز اولین اعلامیۀ ستاد نیروهای مسلح عراق بدین شرح از رادیو بغداد خوانده شد:
“در ساعت 12:00 روز جاری پایگاه های نظامی و غیر نظامی ایران به شرح زیر مورد تهاجم نیروی هوایی عراق قرار گرفت:
فرودگاه مهرآباد، فرودگاه شیراز، فرودگاه بوشهر، فرودگاه دزفول، فرودگاه همدان، فرودگاه اصفهان، فرودگاه تبریز، فرودگاه امیدیه، فرودگاه کرمانشاه، فرودگاه اهواز.
ضمناً خساراتی که به عراق وارد شده عبارت است از یک فروند هواپیما که به علت نقص فنی سقوط کرده و یک هواپیما در خاک عراق سقوط کرده که خلبان آن سالم به زمین فرود آمده است.”
صدور این اعلامیه، اعتراف آشکار و رسمی عراق نسبت به شروع حمله و تجاوز به خاک جمهوری اسلامی ایران است و بعدها عراقی ها در سالیان طولانی کوشیدند که با ارائه مدارک دروغین، این تجاوز آشکار را دفاع از موجودیت خود وانمود نمایند که سرانجام نیز باطل بودن آن بر همه جهانیان معلوم و آشکار شد.
در منطقه عملیاتی خرمشهر _ آبادان علاوه بر آنکه تهاجمات هوایی خسارتی را به پالایشگاه آبادان وارد آورد، بیشترین آتش زمینی نبز از کرانۀ دور اروندرود روانه تأسیسات نفتی آبادان و تأسیسات دریایی و ترمینال و گمرک خرمشهر گردید. اما در مرز زمینی فشار دشمن از جبهۀ شلمچخ آغاز شد و نیروهای جلودار ارتش بعث در بعداظهر روز 31 شهریور تلاش کردند شلمچه را اشغال کنند. بدین منظور تا ساعت 18:00 آن روز پاسگاه را محاصره کردند ولی نیروهای مدافع پاسگاه که ترکیبی از عناصر نیروی زمینی، ژاندارمری و یپاه پاسداران بودند موفق شدند عناصر دشمن را از حوالی پاسگاه دور سازند.
در اینجا ذکر نکتۀ مهمی ضروری است و آن اینکه اگر در این بخش به حوادث و رویداد های کوچک نیز اشاره می شوداز آن جهت است که نشان داده شود، رزمندگان دلاور جمهوری اسلامی ایران با وجود کمبودها و کاستی ها در مقایسه با نیروهای دشمن و با وجود اینکه در زمین های باز منطقه آشکارا ناظر گسترش لشکرهای زرهی و مکانیزۀ عراق در مقابل خود بودند و می دانستند که کلیۀ توان رزمی نیروهای مسلح ایران در همان خط مقدم گسترش یافته و در پشت جبهه نیرویی وجود ندارد با چه صلابت و اراده ای میل به پیکار و ستیز با دشمن داشته و آماده بودند در راع دفاع از شرف و حیثیت ملت ایران و تمامیت ارضی میهن اسلامی تا مرحله شهادت بجنگند.
با شروع تاریکی شب اول مهرماه نیروهای عراقی تلاش کردند پاسگاه های مرزی را در تمام طول مرز اشغال کنند تا به هنگام حملۀ همه جانبه در روز اول مهرماه در مقابل خود مقاومتی نداشته باشند، ولی مدافعان پاسگاه ها دلیرانه مقاومت کردند و بجز در چند پاسگاه مرزی، دشمن نتوانست نیروهای جمهوری اسلامی را عقب براند و همین مقاومت اولیه از نظر روانی تأثیر بسیار مهمی در کل جنگ داشت.
این پایداری شجاعانه کاملاً برخلاف انتظار نیروهای عراقی بود زیرا ظاهراً به آنها تفهیم شده بود که به محض عبور از خط اولیه مرزی، دیگر مقاومتی روبه روی آنها نخواهد بود و به سادگی خواهند توانست به اهداف تعیین شده دست یابند. ولی در همان برخورد اول خلاف این وعده برای سربازان عراقی ثابت شد. بدین ترتیب از فردای نخستین روز تجاوز سراسری عراق یعنی از اول مهرماه 1359 نیروی زمینی عراق با بکارگیری 9 لشکر از 12 لشکر مجهز خود در جبهۀ غرب و جنوب، حملۀ همه جانبۀ زمینی را برای اشغال خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد.
بیانیۀ 23 سپتامبر شورای امنیت
در تاریخ 22 سپتامبر 1980 (روز حمله سراسری عراق به جمهوری اسلامی ایران) دبیر کل سازمان ملل متحد به هر دو دولت ایران و عراق پیشنهاد کرد که مساعی جمیلۀ خود را در جهت کمک به حل مسالمت آمیز برخورد میان دو کشور به کار بندد. اما با پاسخی روبه رو نشد.
روز بعد 23 سپتامبر دبیر کل بر اساس ماده 99 منشور از شورای امنیت خواست که با توجه به خطر محتمل افزایش مخاصمه میان دو کشور ایران و عراق برای صلح و امنیت تشکیل جلسه داد و اولین موضعگیری خود را در قبال جنگ تحمیلی اعلام نمود. نتیجۀ جلسۀ شورای امنیت بیانیۀ رئیس شورا بود که در آن طرف اعضای شورا آماده بود:
“اعضای شورا پس از مشورت با یکدیگر عمیقاً نگرانند که این برخورد (جنگ ایران و عراق) می تواند به طور جداً فزاینده ای گسترش یابد. از ایان و عراق می خواهند به عنوان اولین قدم به سوی راه حل منازعه از کلیۀ اقدامات مسلحانه و همۀ اعمالی که ممکن است وضعیت خطرناک فعلی را وخیم تر کند دست بردارند و اختلافات خود را از طریق صلح آمیز حل نمایند. همچنین اعضای شورا از پیشنهاد کاربرد مساعی جمیلۀ دبیرکل، حکایت می نمایند.”
2 – شروع درگیری و چگونگی تجاوز ارتش عراق به منطقۀ جنوب کشور (استان خوزستان)
الف – مقدمه
ارتش عراق در ساعت 13 روز 31 شهریورماه 1359 برابر با 22 سپتامبر 1980 تک سراسری خود را به ایران اسلامی آغاز نمود. ابتدا توپخانۀ عراق تأسیسات گارد ساحلی ایران را در کرانۀ اروندرود گلوله باران کرد و حملات هوایی همه جانبۀ عراق به شهر های ایران از جمله تهران، اصفهان، تبریز، اهواز، خرمشهر، همدان و … شروع گردید و بدین سان جنگ اعلام نشدۀ عراق علیه ایران به طور رسمی از ساعت 13 روز 31 شهریورماه 1359 آغاز شد.
حملات هوایی به اصطلاح انهدامی عراق که به تقلید از قدرت های نظامی بزرگ از ساعت سیزده روز 31 شهریور انجام گرفت حدود ساعت هفده همان روز فروکش کرد، درحالی که نتایج بسیار ناچیزی برای عراق دربرداشت.
بدون تردید نبردهای کرانۀ اروندرود در جنوبی ترین صحنۀ عملیات جنگی از حساسیت و اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. خرمشهر مهم ترین هدفی بود که در طول جنگ تحمیلی به تصرف نیروهای متجاوز عراقی درآمد و به هنگام اشغال آن بی نظیرترین صحنه های ایثار و فداکاری ، توسط اقشار مختلف مردم ایران به منصۀ ظهور رسید. تصرف خرمشهر نه تنها از نظر اقتصادی و سیاسی ارزش زیادی برای عراق داشت، بلکه از بعد تبلیغاتی نیز هیأت حاکمۀ آن کشور توانست بهره برداری فراوانی از این موضوع بنماید.
در طول جنگ، خرمشهر دانشگاهی بزرگ و صحنۀ امتحان حساسی برای جوانان و پیران ایران زمین شد و در طول هشت سال دفاع مقدس، به عنوان نماد و سمبل شکست و پیروزی رزمندگان ما تجلی یافت. از سوی دیگر آبادان ضمن ارائۀ روحیۀ شکست ناپذیر امت مسلمان ایران، تجلی گاه ارادۀ مذهبی و ملی و در نهایت پایگاه پایداری و استقامت و مبنا و سرآغاز پیروزی های شگفت انگیز تاریخی رزمندگان ایران اسلامی شد.
آبادان از مهم ترین مناطق اقتصادی ایران بود که ضمن تهاجمات و تجاوزات مستمر دشمن مورد شدیدترین و وسیع ترین حملاتی هوایی و زمینی قرار گرفت. مقاومت و پایداری مدافعان آبادان، حماسه ای جاودان و فراموش نشدنی به وجود آورد و علی رغم محاصرۀ طولانی آن دشمن به پیروزی قاظعی دست نیافت.
ب – مسیرها و محورهای اصلی پیشروی دشمن در منطقۀ خوزستان به شرح زیر بود:
1) جبهۀ غرب دزفول و شوش :
لشکرهای 1 مکانیزه و 10 زرهی از سپاه 3 عراق تلاش خود را در این جبهه بر روی دو محور زیر متمرکز نمودند :
(الف) محور شماره 1: لشکر 10 زرهی عراق تک خود را از سمت عمومی؛ علب غربی ارتفاعات حمرین، ربوط، عین خوش، تپه های علی گره زد و سپس ادامه آن به سمت پل نادری واقع بر روی رودخانۀ کرخه، آغاز نمود. این لشکر مأموریت داشته است پس از تصرف مواضع پدافندی عین خوش، تک خود را به سمت تپه های علی گره زد و پل نادری ادامه دهد. در مقابل این محور، تیپ 2 لشکر 92 زرهی و گردان 283 سوار زرهی لشکر 92 گسترش یافته بود.
(ب) محور شماره 2: لشکر 1 مکانیزۀ عراق، تک خود را در سمت عمومی؛ پاسگاه فکه، تپه برغازه واقع در غرب چنانه، ارتفاعات ابوصلیبی خات، آغاز نمود. این لشکر مأموریت داشته است پس از تصرف ارتفاعات برقازه، تک خود را برای تصرف ارتفاعات ابوصلیبی خات ادامه دهد. در مقابل این محور، گروه رزمی تیپ 37 زرهی شیراز و گردان 138 پیادۀ لشکر 21 استقرار داشت.
2) جبهۀ بستگان – سوسنگرد و هویزه :
(الف) در مراحل اولیه نبرد، یگان هایی احتمالاً از تیپ 27 لشکر 1 مکانیزه در امتداد محور سوبله، چزابه، بستان تهاجم خود را آغاز نمودند که با پیشرفت عملیات در روز 11 مهرماه 59 تیپ 12 زرهی لشکر 3 زرهی جایگزین این یگان ها گردیده و تلاش خود را برای تصرف ارتفاعات الله اکبر ادامه داد. در مقابل این محور، تیپ 3 لشکر 92 زرهی استقرار داشت.
(ب) لشکر 9 زرهی عراق در امتداد محور نشوه، طلایه، هویزه، سوسنگرد، منطقۀ سوسنگرد و بستان را از جنوب مورد هجوم قرار داد. در مقابل این محور عناصری از تیپ 1 لشکر 92 زرهی قرار داشت.
3) جبهۀ اهواز و خرمشهر :
(الف) ذر ابتدا لشکر 5 مکانیزه از سپاه 3 عراق با استفاده از محورهای زیر، اهواز و خرمشهر را مورد هجوم قرار می دهد :
– محور بصره، تنومه، کوشک، جفیر، اهواز
– محور بصره، تنومه پاسگاه زید، پاسگاه کیلومتر 25، ایستگاه حسینیه، پاسگاه حمید، اهواز
– محور بصره، تنومه، شلمچه، پل نو، خرمشهر
(ب) هنگامی که دشمن با مقاومت دور از انتظار رزمندگان ایثارگر ایرانی در محور شلمچه روبه رو می شود تصمیم می گیرد خرمشهر را از سمت شمال تحت فشار قرار دهد، بنابر این عناصری از لشکر 5 مکانیزه عراق در امتداد جاده آسفالتۀ اهواز – خرمشهر، از شمال به جنوب، نیروهای مدافع خرمشهر را مورد هجوم قرار می دهند.
(پ) زمانی که دشمن احساس می کند قادر نیست، با لشکر 5 مکانیزه، اهواز و خرمشهر را تصرف نماید، عناصر لشکر 3 زرهی را که در احتیاط سپاه 3 قرار داشته است در منطقۀ خرمشهر وارد عمل نموده و لشکر 5 مکانیزه را مأمور تصرف شهر اهواز می نماید.
انتهای مطلب
