بخش یکم – تشریع وقایع
فصل دوم
(2) روز یکم مهرماه 59 :
الف) جبهۀ شمالی: (غرب دزفول – شوش)
در محور شمارۀ 1: یگان های تیپ 17 زرهی عراق که تا پایان روز 31 شهریور، خود را به دامنه های غربی ارتفاعات حمرین رسانده و با استفاده از تاریکی شب از آن عبور کرده بودند، در ساعت پنج و سی دقیقه روز اول مهر موفق شدند پاسگاه ربوط ایران را به تصرف درآورند و کلیه پرسنل ایرانی موجود در آن اسیر و یا شهید نمایند. یگ واحد دیگری از تیپ 17 زرهی در این روز به پاسگاه چم سری ایران که در قسمت شمال پاسگاه ربوط می باشد تک کرده و آن را به تصرف درآورد. در پایان روز یک مهرماه در محور شماره یک پاسگاه های نام برده شده و نهر عنبر که در غرب رودخانۀ دویرج قرار داشت به تصرف نیروهای دشمن درآمد و تعداد یاز دلاور مردان ارتش جمهوری اسلامی ایران دعوت حق را لبیک گفتند و به شرف شهادت نایل شدند. گردان 283 سوارزرهی که در غرب رودخانۀ دویرج مأموریت پوشش را داشت در تمام روز یکم مهرماه با دشمن در نبرد بود و علی رغم کمبود پشتیبانی آتش و استعداد کم و عرض زیاد منطقۀ واگذاری توانست ضمن ارسال اطلاعات لازم از دشمن، حرکت او را کند نماید و عناصر لشکر 10 زرهی عراق را وادار به گسترش کند و به مدت یک روز، عملیات تهاجمی آن را به تأخیر بیندازد. لشکر 10 عراق مأموریت داشت که در روز یکم مهرماه، مواضع عین خودش را به تصرف درآورد و سپس تک را به سمت پل نادری ادامه دهد، ولی ایثار و مقاومت جان برکفان گردان 283 سوار زرهی مانع این کار شد. برای آنکه میزان وفاداری پرسنل گردان مزبور مشخص شود لازم است وضعیت پشتیبانی آتش توپخانه در منطۀ عین خوش به هنگام تهاجم عراق تشریح شود:
فاصلۀ عین خوش تا خط مرز 18 کیل.متر است و طبعاً توپخانه های تیپ 2 دزفول در عین خوش مستقر بودند با 14 کیلومتر بردی که داشتند قادر به پشتیبانی از پاسگاه های مرزی و عده های گردان سوار زرهی نبودند. همچنین منطقۀ 50 کیلومتری که به گردان سوار زرهی واگذار شده بود به هیچ وجه با استعداد آن گردان تطبیق نمی کرد.
به هرحال با پشتیبانی آتش توپخانه 155 میلی متری و بهره گیری از پشتیبانی هوایی و فداکاری و مقاومت رزمندگان خودی، دشمن در رسیدن به هدف خود، در برابر برنامه ریزی تنظیم شده موفق نگردید و در غرب رودخانۀ دویرج متوقف شد.
نیروهای عراقی با تصرف غرب رودخانۀ دویرج توپخانه خود را به جلو کشیدند و بدین ترتیب حجم آتش توپخانه دشمن بر روی مواضع عین خوش افزایش یافت به طوری که در پایان روز اول خسارات زیادی به تیپ 2 وارد شده و رادیو رلۀ تیپ منهدم گردید و ارتباط تیپ با لشکر قطع شد.
در محور شماره 2: لشکر 1 مکانیزۀ دشمن با برخورد به مقاومت شدید گروه رزمی تیپ 37 تصمیم گرفت با دور زدن پاسگاه فکه و دویرج پاسگاه های مزبور را از طریق جنوب شرقی محور فکه محاصره و پس از آن با استفاده از جادۀ اصلی فکه – شوش خود را به مواضع برقازه واقع در ازتفاعات غرب چنانه برساند.
وضعیت زمین در منطقۀ پاسگاه فکه به علت دارا بودن تپه های کم ارتفاع موقعیت مناسب تری از لحاظ پدافند نسبت به محور شماره 1 داشت. گروه رزمی تیپ 37 زرهی با بهره گیری مناسب از زمین توانسته بود مقاومت خود را افزایش داده و حرکت دشمن را نسبت به جلو نسبتاً کند کند.
استعداد گروه رزمی مزبور به هیچ وجه قابل مقایسه با لشکر مجهز و آماده عراق که در آن منطقه دست به تهاجم وسیعی زده بود نبود. این گروه رزمی در آن تاریخ با استعداد پرسنلی کم خود در منطقه ای به عرض 40 کیلومتر گسترش یافته بود، بنابر این از لشکر 92 درخواست نمود، گردان 138 پیاده را که به عنوان احتیاط لشکر در ارتفاعات دوسلک مستقر شده بود به منطقۀ فکه اعزام و زیر امر آن گروه قرار دهد تا آن گردان در قسمت جنوب پاسگاه فکه جهت پرهیز از محاصره شدن توسط دشمن به کار گیرد.
لشکر 92 در شرایطی نبود که که بتواند با این درخواست موافقت نماید لذا به گروه رزمی ابلاغ نمود؛ به هر نحوی که شرایط ایجاب می کند مقاومت و یا عقب نشینی نماید.
فشار دشمن لحظه به لحظه افزایش می یافت لذا گروه رزمی مجبور به عقب نشینی به مواضعی که 500 متر عقب از مواضع رزمی بود گردید و کلیۀ پاسگاه های مرزی در منطقۀ مسئولیت آن گروه رزمی از جمله پاسگاه های فکه و دویرج به تصرف دشمن درآمد.
درحالی که رزمندگان نیروی زمینی ارتش تحت فشار شدید دشمن به دفاع از مقدسات خود برخاسته بودند، نیروی هوایی نیز با اینکه همانند نیروی زمینی با شرایط غافلگیرکننده روبه رو شده بود و در درون نیز تحت شرایط خاص پیروزی انقلاب، دستخوش تحولاتی در راستای بازسازی و سازماندهی بود، عملاً درگیر در پیکاری با نیروی هوایی دشمن متجاوز شد که تمهیدات و پیش بینی های لازم را برای مقابله با تهدیدات به عمل نیاورده بود و آمادگی لازم را برای درگیری تمام عیار نظامی نداشت، لیکن علی رغم محدودیت های فراوان عملیاتی، خلبانان شجاع این نیرو تنها به فاصله 2 ساعت پس از نخستین تک هوایی دشمن، در بعد اظهر 31 شهریورماه دو پایگاه مهم هوایی عراق به نام های “الرشید” در بغداد و “شعیبه” در حومۀ بصره را آماج حملات کوبنده و بمباران سنگین قرار دادند و صدمات جبران ناپذیری به این پایگاه ها وارد نمودند.
نیروی هوایی ایران تنها پشتیبان موجود برای نیروی زمینی در تمامی مناطق نبرد بود به همین دلیل درخواست پشتیبانی هوایی هر لحظه افزایش می یافت. درخواست مکرر گروه رزمی 37 از لشکر 92 باعث شد که در شب اول مهرماه، لشکر، گردان 138 (تنها احتیاط لشکر) را در اختیار گروه رزمی تیپ 37 قرار دهد تا آن یگان را در موضع مناسبی، جهت پدافند روز دوم مستقر نماید.
با توجه به حوادثی که بیان شد در روز اول مهرماهدسمن موفق شد نیروهای ایرانی مستقر در مرز را مجبور به عقب نشینی نمابد و خود آماده تک به مواضع عین خوش و برقازه گردد. گردان 283 سوار زرهی به غرب رودخانۀ دویرج عقب نشینی کرده و سایر نیروها در محور فکه به یک موضع پدافندی جدید عقب نشینی کردند.
در این روز، نبرد هوایی در منطقۀ دزفول – اندیمشک ادامه داشت، دشمن مستمراً حملات هوایی خود را بر پادگان ها و تأسیسات نظامی اجرا می کرد که در نتیجه موجب تلفات و ضایعات زیادی گردید. در روز اول مهرماه زمانی که نیروهای دشمن در غرب رودخانۀ دویرج مجبور به توقف شدند یک واحد آن به سمت موسیان و دهلران تغییر مسیر داد و جاده عین خوش –دهلران را زیر آتش شدید قرار داد و بدین ترتیب تردد نیروهای ایرانی به سمت دهلران دچار اختلال گردید.
در پایان روز اول جنگ تهدید شهرهای موسیان و دهلران نیز مشهود گردید، لشکر 92 که فاقد هرگونه نیروی اضافی برای به کار گیری در مقابل تهدیدهای جدید دشمن بود، ناچاراً به تیپ 2 ابلاغ نمود به هر نحوی که مقدور باشد نسبت به تقویت دهلران اقدام نماید. تیپ 2 با وجود کمبودها و بسته شدن راه عین خوش – دهلران هیچ گونه امکاناتی برای اجرای این دستور نداشت. بلاخره روز نبرد در منطقۀ فکه و عین خوش در شرایطی به پایان رسید که نیروهای دشمن چندین برابر نیروهای خودی بودند، بخشی از سرزمین جمهوری اسلامی ایران را تصرف و در غرب رودخانۀ دویرج مستقر شده و جاده عین خوش – دهلران را با آتش تحت کنترل درآورده بودند. در محور فکه نیز دشمن پاسگاه های مرزی را تصرف کرده و گروه رزمی تیپ 37 که به وسلیۀ گردان 138 تقویت شده بود آماده حوادث روز بعد گردید.
اگرچه مقاومت و پایمردی نیروهای ایران در مقابل یورش لشکرهای مجهز و آماده عراق توآم با پشتیبانی هوایی نتوانست از تجاوز دشمن جلوگیری نماید ولی تحمل فشار های اولیه و مقاومت نیروهای موجود، ارتش عراق را که قصد داشت سه روزه به هدف های خود در خوزستان دست یابد به تأمل وا داشت تا در محاسبات و برآورده های خود تجدید نظر نماید. ارتش عراق متوجه گردید که ارزیابی هایش در مورد ناتوانی و ضعف ارتش ایران درست نبوده است، و در همان روز اول درک کرد که ارتش ایران تصمیم گرفته از شرف و حیثیت میهن خود دفاع نماید.
در این مهم نه تنها نیروی زمینی مصمم بود بلکه سایر نیروها نیز به اقدامات شگرفی دست زدند چنانکه خلبانان شجاع و حماسه آفرین نیروی هوایی ارتش در اولین ساعات بامداد روز یکم مهرماه با به پروارز درآوردن نزدیک به 140 فروند هواپیمای جنگنده و تک به پایگاه ها و مراکز نیروی هوایی عراق، درسی فراموش نشدنی به دشمن متجاوز دادند. در این عملیات بزرگ هوایی که هواپیماهای پایگاه های شمال غرب، غرب، جنوب، جنوب غرب و مرکز کشور شرکت داشتند. کلیه پایگاه ها و مراکز مهم نیروی هوایی دشمن به اسثنای پایگاه “الولید” که در منتهی الیه غرب عراق در مرز مشترک با اردن قرار دارد مورد تهاجم قرار گرفتند. در این عملیات غرورانگیز هدف های زیر مورد تهاجم جنگنده های نیروی هوایی ارتش قرار گرفت :
پایگاه های هوایی و نظامی موصل، الرشید (بغداد)، سلیمانیه، کوت، شعیبیه، ناصریه و ان القصر
هر دو باند پروازی پاسگاه کرکوک
پالایشگاه های نفت کرکوک و بصره
فرودگاه های حبانیه شمالی و المثنی
چاه های نفن باباگرگر و مخازن نفت موصل و تأسیسات گازی کرکوک
پل های ارتباطی تنومه و بصره
این حملات که منجر به انهدام و از رده خارج شدن بخشی از توان رزمی نیروی هوایی عراق برای مدت زمانی طولانی گردید، باعث شد ارتش عراق در به کارگیری این نیرو دچار ناتوانی های آشکار گردد.
به موازات این اقدام، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یگان های پیاده، زرهی، توپخانه و قرارگاه های تاکتیکی دشمن و همچنین نقاط آمادی و ستونهای نظامی وی را آماج تهاجم هواپیماهای شکاری بمب افک خود قرار داد.
انتهای مطلب
