بخش یکم – تشریع وقایع
فصل دوم
(3) روز دوم مهرماه 1359 :
(الف) جبهۀ شمالی (غرب دزفول و شوش):
روز دوم مهرماه در محور شماره 1، تیپ 17 لشکر 10 زرهی عراق مأموریت داشت نیروهای تیپ 2 زرهی و گردان 283 سوار زرهی لشکر 92 را که از مواضع عین خوش و ارتفاعات جناحین آن دفاع می کردند به عقب براند.
از آغاز صبح روز دوم، آتش دشمن بر روی مواضع پدافندی گشوده شد و فشار سختی بر یگان های ایرانی وارد آمد، پرسنل تیپ 2 زرهی و گردان سوار زرهی تصمیم داشتند تا آخرین قطره خون خود مقاومت نموده و اجازه ندهند که دشمن مواضع آنان را دور زده و محاصره نماید. عدم تعادل قوا، خستگی ناشی از درگیری های چند روز گذشته،عدم پشتیبانی های لازم برای مقابله، فرمانده تیپ 2 را در نگرانی شدید فرو برده بود و همین نگرانی و احساس مسئولیت موجب می گردید ضمن ترغیب یگان ها به ادامه مقاومت، حقایق موجود و مسایل ناراحت کننده را به رده بالا گزارش و از آنان درخواست واگذاری نیازهای پشتیبانی نماید.
لازم است توضیح داده شود که پس از کشف کودتای نوژه افسری با رسته غیر رزمی به عنوان سرپرست تیپ 2 زرهی منصوب گردیده بود. فشار ناشی از نیروهای متجاوز سبب شد که سرپرست تیپ پیام زیر را در روز دوم نبرد به لشکر مخابره نماید:
“پیرو هزاران بار تقاضای پشتیبانی هوایی و توپخانه، به استحضار می رساند آتش و فشار دشمن بسیار شدید است و به زودی تیپ 2 زرهی از بین خواهد رفت، نه هواپیمایی رسید و نه توپخانه ای”.
پرسنل تیپ 2 و یگان سوار زرهی در شرایطی قرار گرفته بودند که جز خداوند، انتظار کمک از جای دیگر را غیر مقدور می دیدند، لذا بر همت و غیرت خود افزودند و تصمیم به پایداری گرفتند. ایثار جان بر کفان ارتش، تلفات و ضایعات زیادی بر دشمن وارد آورد به نحوی که متجاوزان عراقی هر لحظه کار را بر خود مشکل می یافتند.
گزارشات واصله از تیپ 2 تا قبل از ظهر روز دوم حاکی از آن بود که تعداد 12 دستگاه تانک دشمن به کلی منهدم و یکدستگاه تانک سالم به غنیمت گرفته شده است. در حالیکه ضایعات تیپ 2 لشکر 92 در همان روز عبارت از آسیب دیدن یک دستگاه تانک و یکدستگاه خودرو مهمات بر توپخانه و یک دستگاه خودرو چرخدار بود.
با مقایسه این دو رقم ملاحضه می گردد که ضایعات دشمن به مراتب بیشتر بوده و این چنین ضایعات سنگین به دشمن چیزی جز عنایت خداوند مبنی بر بالا بودن عزم راسخ پرسنل رزمنده برای دفاع نبود و به غنیمت گرفته شدن یک دستگاه تانک سالم دشمن نیز حکایت از جنگ تن به تن در منطقۀ عین خوش داشت.
مقاومت و ایستادگی رزمندگان و توکل آنان به خداوند متعال در روز دوم مهرماه باعث گردید که تیپ 17 زرهی عراق علی رغم پیش بینی های لازم نتوانست تا پایان آن روز مواضع عین خوش را به تصرف درآورد. شامگاه روز دوم سرپرست تیپ 2 زرهی با توج هبه وضعیت روحی پرسنل و امکانات موجود و عدم دریافت تقویت، درخواست نمود در آن شب با استفاده از تاریکی، نیروهای باقیمانده را در مواضع عقب واقع در تپه های علی گره زد مستقر نماید. لشکر در پاسخ به فرمانده تیپ اعلام نمود تیپ می تواند با ابتکار شخصی و با توجه به وضعیت جایری تصمیم گیری نماید.
سرپرست تیپ در پاسخ لشکر اعلام نمود، تیپ در رده ای نیست که در این مورد تصمیم گیری کند لذا تا وصول دستور به مقاومت و پایداری در مواضع عین خوش ادامه خواهد داد ولی این عمل منجر به انهدام و نابودی کامل تیپ خواهد شد.
در محور شماره 2 (دوسلک)، فشار دشمن بر روی گروه رزمی تیپ 37 زرهی و گردان 138 پیاده در آغاز روز دوم تجاوز شدت گرفت. این فشار باعث ایجاد اختلال و درهم ریختگی در سازمان یگان های ذکر شده گردید. فرمانده گروه رزمی اعلام نمود چنانچه نیروی کمکی و پشتیبانی توپخانه و هوایی واصل نگردد مجبور به عقب نشینی خواهد بود. نبرد شدید روز دوم مهرماه در منطقه عین خوش و فکه درحالی پایان یافت که نیروهای دشمن در هر دو محور با قبول تلفات و ضایعات بسیاری روبه رو شده و نتوانسته بودند به هدف های خود که تصرف مواضع عین خوش و دوسلک بود دست یابند.
دشمن در محور عین خوش، شرق رودخانه دویرج را متصرف شده ولی در دامنه تپه های عین خوش و حوالی آن در برد سلاح های با تیر مستقیم مجبور به توقف شد، و در محور شماره 2 فکه در دامنۀ ارتفاعات برقازه زمینگیر شده و فقط توانسته بود نیروهای ایرانی را در این محور با یک روز تأخیر نسبت به محور شماره 1 به عمق 5 کیلومتر به عقب براند، لذا خط عمومی پدافندی نیروهای ایران در پایان روز دوم، امتداد ارتفاعات تینه و برقازه و از شمال عین خوش به سمت جنوب بود. این رشته ارتفاع دومین و بهترین موضع پدافندی در مقابل محورهای پیشروی عراق محسوب می شود.
در روز دوم مهرماه تأسیاست نظامی اطراف دزفول توسط هواپیماهای عراقی به شدت بمباران شد و با توجه به این که شدت آن نسبت به روزهای قبل زیادتر بود، تلفات وارده به افراد غیر نظامی فزونی یافت، ضمناً نیروی هوایی ایران نیز با کوشش فراوان و شایان تحسینی علاوه بر درگیری هوایی برفراز فضای ایران از یگان های زمینی ارتش جمهوری اسلامی نیز پشتیبانی به عمل آورد.
(ب) جبهۀ مرکزی (بستان):
وضعیت تیپ 3 لشکر 92 در این جبهه بهم می ریزد و مدیریت یگان ها مختل می شود و تیپ درخواست عقب نشینی به مواضع الله اکبر می نماید.
(پ) جبهۀ جنوبی (جنوب غربی اهواز – غرب خرمشهر):
گردان های 264 زرهی شامل 12 دستگاه تانک و 231 زرهی با استعدادی مشابه گردان 264 با پشتیبانی آتش توپخانه مجدداً به حوالی مواضع اولیه در منطقۀ کوشک برمی گردند.
روز دوم مهرماه با نگرانی بیشتر آغاز شد، زیرا برتری توان رزمی نیروهای عراق نمایان تر شده بود، از آغاز دوم مهر توجه فرماندهان ایرانی بیشتر معطوف به استفاده از نیروی هوایی ایران شد. نیروی زمینی در ساعت یک بعد از نیمه شب از ستاد مشترک درخواست کرد به نیروی هوایی دستور دهد به محض آغاز روشنایی روز، یک مأموریت هوایی که قادر باشد هدف های مرزی خوزستان را در قیمت شلمچه و غرب خرمشهر منهدم سازد اجرا نماید. ستاد مشترک براساس این درخواست مبهم و گنگ به نیروی هوایی دستور داد حداکثر تلاش خود را در پشتیبانی از یگان های زمینی به کار برد. این گونه تلاش نیروی هوایی در روزهای اول جنگ، با خسارات و ضایعات فوق العاده ای همراه بود چنانکه طبق گزارش نیروی هوایی ضایعات آن نیرو در روز اول مهرماه 4 فروند هواپیمای اف 4 بود که دو فروند آن در فرودگاه اضطراری اسلام آباد در اثر تک هواپیماهای عراقی منهدم شد، یک فروند در همئان به ساختمانی برخورد کرد و سقوط نمود و یک فروند نیز بنزین تمام کرد و نتوانست خود را به فرودگاه برساند و خلبان آن بیرون پرید و هواپیما سقوط کرد. همچنین در این روز 9 فروند هواپیمای اف 5 از بین رفت. یکی از علل مهم این ضایعات عدم هماهنگی پدافند هوایی با پرنده های خودی بود.
با آغاز روشنایی روز دوم مهرماه، فعالیت های جنگی طرفین مجدداً آغاز گردید. هواپیماها در آسمان ایران و عراق بمب های خود را به هدف های تعیین شده فرو ریختند. تانک ها و نفربرهای زرهی عراق غرش کنان به طرف نیروهای مدافع ایران یورش آوزدند، و نیروهای مدافع نیز با جنگ افزارهای عادی مانند تفنگ و آر پی جی 7 و تفنگ 106 به مقاومت خود ادامه دادند.
شهر اهواز حدود ساعت 5:30 مجدداً مورد تک هواسس قرار گرفت و به تأسیسات صنایع فولاد، خساراتی وارد شد و متقابلاً هواپیماهای ایران به بعقوبه عراق تک کردند، طبق گزارش خلبانان، پل محور خانقین – یعقوبه منهدم شد. ضمناً تا ساعت 7:25 روز دوم مهرماه 4 فروند هواپیمای عراقی به وسیله نیروی هوایی و پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران سرنگون شد. هواپیماهای پایگاه ششم شکاری، بندرالقصر عراق را بمباران کردند و خسارات سنگینی وارد نمودند. نبردهای هوایی بیشتر به صورت بمباران تأسیسات مهم، حساسا و حیاتی همراه بود و به ندرت هواپیماهای دو کشور در آسمان رویاروی هم به نبرد می پرداختند.
با گذشت زمان، وضعیت نیروهای دشمن در جبهه های عملیات روشن تر می شد. در ساعت 09:00 روز دوم مهرماه عناصر مقدم یک لشکر عراقی با حدود 600 دستگاه تانک از محور تنومه به طرف اهواز و یک لشکر نیز به طرف خرمشهر پیشروی خود را آغاز کردند. یک فرستندۀ رادیویی نیز به نام جبهۀ آزادی بخش خوزستان آغاز به کار نمود. این رادیو مکرراً از مردم خوزستان می خواست که به نیروهای عراقی بپیوندند.
در اوایل صبح مجدداً آتش سنگین توپخانه عراق به روی تأسیسات نفتی و غیر نفتی آبادان و خرمشهر روانه شد و باز هم خسارات سنگینی به آنها وارد نمود. فشار دشمن روی عده های ایرانی از سمت شلمچه افزایش یافته بود و شهر های خرمشهر و آبادان شدیداً زیر آتش سلاح های سنگین دشمن قرار داشتند. جنگنده های نیروی هوایی ایران مجبور بودند در جبهه ای به عرض بیشتر از هزار کیلومتر و عمق بیش از صد کیلومتر مأموریت های واگذاری را به انجام برسانندکه بیشتر تأثیر روانی روی افراد دشمن داشت زیرا اثرات انهدامی آنها بر روی یگان های زمینی عراق که به خوبی گشترش یافته و موضع گرفته بودند، از توپخانه و خمپاره هم کمتر بود.
در ساعات نزدیک ظهر روز دوم مهر، در اثر آتش دشمن اکثر انبارهای روغن و بنزین آبادان دچار حریق شده بود. جاده اهواز – خرمشهر در تیرس توپخانه دشمن قرار گرفته و چند دستگاه خودرو هنگام حرکت در این جاده آسیب دیده و چند مسافر و سرنشین آنها نیز زخمی شده بودند.
در ساعت 11:00 نیروی زمینی به ستاد مشترک اعلام کرد: حدود یک چهارم تأسیسات پالایشگاه آبادان منهدم شده و به سایر تأسیسات خرمهشر و آبادان نیز خسارات سنگینی وارد گردیده و پاسگاه های “شلمچه” و “حدود” و “مؤمنی” سقوط نموده و پل 15 کیلومتر خرمشهر – اهواز نیز تخریب شده است.
تحت چنان شرایطی، عناصر اطلاعاتی ایران گزارش دادند عملیات متقابل ایران در کرانۀ جنوب اروندرود مؤثر بوده و به تأسیسات بندر البکر و الامیه آسیب های سختی وارد شده و ناو های عراقی آتش گرفته اند. نیروی هوایی نیز تعداد پشتیبانی های هوایی روز اول مهرماه را 89 سورتی اعلام کرد که 26 سورتی برتی گشت زنی هوایی و 63 فروند مأموریت مخصوص انهدام اهداف در خاک دشمن بوده است و در این مأموریت ها به پایگاه های هوایی موصل و کرکوک و تأسیسات نفتی اربیل، کرکوک، موصل و نقاط دیگر تک شد و خسارات قابل ملاحظه ای به هدف ها وارد گردید. تعداد هواپیماهای از دست رفته خودی 3 فروند و هواپیماهای سرنگون شده دشمن 4 فروند اعلام شد.
انتهای مطلب
