بخش یکم – تشریع وقایع
فصل دوم
در ساعت 11:30 روز دوم مهرماه هواپیماهای دشمن به ناو نقدی که در بندر امام خمینی بود تک کردند و به ایستگاه راه آهن بندر نیز آسیب وارد نمودند که سبب ایجاد آتش سوزی شد. فشار دشمن همچنان به خرمشهر و آبادان ساعت به ساعت افزایش می یافت، با وجود خبرهای ناگوار و نگران کننده گاهی نیز خبرهای خوشحال کننده ای دریافت می شد، چنانکه در ساعت 12:20 اعلام شد که در منطقۀ خرمشهر و آبادان دو فروند هواپیمای دشمن سرنگون شده، 6 دستگاه تانک و 13 نفر از عوامل دشمن به دست نیروهای خودی افتاده و آتش سوزی بندر امام خمینی مهار گردیده است. در جبهۀ غرب خرمشهر نیز تعداد 50 دستگاه تانک دشمن منهدم شده، 10 دستگاه تانک در گل و لای فرو مانده و قسمتی از منطقۀ شلمچه مجدداً در کنترل نیروهای ایران قرار گرفته و تأسیسات بندری و نفتی فاو نیز به آتش کشیده شده است به طوری که دود آتش آن از خاک ایران دیده می شود. در همان حال 13 نفر افسر عراقی به عقب تخلیه شدند تا مورد بازجویی قرار گیرند، یک کشتی لایروب عراقی هنگام تک به پایگاه دریایی خرمشهر منهدم و 8 نفر سرنشین آن کشته شدند. دربارۀ تک کشتی لایروب لازم به توضیح است که افراد مسلح نیروهای عراق بر کشتیهای تجاری یا لایروب سوار می شدند و از آنها به عنوان سنگر متحرک استفاده می کردند و به مواضع نیروهای ایران در کرانۀ اروندرود تک می نمودند.
بعد از آرامش نسبی چند ساعته در منطقۀ نبرئد خرمشهر، حدود ساعت 15:00 مجدداً حملات نیروهای عراقی در محور شلمچه شدت گرفت و عراقی ها تلاش کردند از جاده مرزی عبور نموده به سمت جاده اهواز – خرمشهر پیشروی کنند. در این زمان پالایشگاه آبادان و تأسیسات خرمشهر در زیر ضربات سنگین توپخانه دشمن قرار داشت و در عین حال نیروی هوایی دشمن در جنوب فعال بود و دو فروند میگ عراقی به جزیرۀ خارک تک کردند و به یک مخرن نفت و تأسیسات پتروشیمی آسیب وارد کردند. نظر به این که تهدید هوایی عراق در جزیرۀ خارک شدید بود تصمیم گرفته شد که سکنه محلی آن جزیره تخلیه شوند.
به عنوان عمل متقابل، نیروی هوایی ایران هدف هایی در داخل عراق بمباران کرد و ارتش عراق در بیانیۀ شاره 12 خود اعتراف کرد که در روز دوم مهرماه هواپیماهای ایرانی به تأسیاست نفتی شعیبه و بصره تک کرده و خسارات سنگین وارد نموده اند و در همان روز تأسیاست اربیل نیز مورد تک هوایی ایران قرار گرفت و به سختی آسیب دید. در بیانیه های شماره 15 و 19 عراق نیز به حملات هوایی ایران اشاره شد که ضمن آناه پاسگاه المطوعه منهدم و به تأسیسات نفتی کرکوک و موصل آسیب وارد آمده است.
نیروهای عراقی در بعد اظهر روز دوم مهرماه موفق شدند مقاومت نیروهای مدافع ایران را در غرب خرمشهر درهم بشکنند و به سمت جاده اهوار – خرمشهر پیشروی نمایند که پس از وصول به این جاده یک ستون به سمت اهواز (شمال) و یک ستون به سمت خرمشهر (جنوب) تغییر جهت دادند. این تک دشمن با آتش بسیار شدید توپخانه عراق پشتیبانی می شد. همزمان، حملات هوایی عراق به جزیره خارک و سایر جزایر خلیج فارس شدت یافت. یگان های دشمن که از شمال به خرمشهر نزدیک می شدند موفق شدند آتش توپخانه خود را به روی پادگان دژ که در شمال شرقی خرمشهر قرار داشت روانه کنند و انبار مهمات پادگان را به آتش بکشند. نکته ای که از نخستین روزهای جنگ جلب توجه می کرد پناهنده شدن افراد نظامی عراق به نیروهای ایرانی بود. اولین خبر در این باره در ساعت 24:40 از منطقۀ شلمچه رسید و حاکی از آن بود که تعداد 20 نفر نظامی عراقی با دو دستگاه نفربر خود را تسلیم کرده اند. با وجود تاریکی شب حملات هوایی عراق در خلیج فارس ادامه داشت. در ساعت 22:35 هواپیماهای دشمن به خارک تک کردند که یک فروند از آنها سرنگون شد.
روز دوم مهرماه نیروهای متجاوز عراقی در تمامی جبهه ها موفق شدند که وارد خاک ایران شوند و نیروهای پدافند ناکافی ایران ناگریز دست به عملیات تأخیری زدند. دشمن پس از عبور از شمال شلمچه مقاومت گروه های دژ را که در عهده های 10 نفری بودند در هم شکست و به جاده اصلی اهواز – خرمشهر رسید و از سمت شمال خرمشهر را مورد تهدید قرار داد. پیشروی دشمن در غرب نهر عرایض توسط رزمندگان دلاور ارتش سد شد ولی به هر حال دشمن توانست تلفات سنگینی بر گردان های مدافع وارد کند و توان رزمی آنها را به حداقل برساند.
از جمله مشکلات عمده نیروهای رزمندۀ جمهوری اسلامی ایران از همان آغاز جنگ مسأله تدارک مهمات بود. نیروهای ایرانی مجبور بودند کمبود توان رزمی خود را با حداکثر استفاده از جنگ افزارهای موجود جبران کنند، بنابراین به ناچار مهمات بیشتری مصرف می شد و این در حالی بود که یگان ها فاقد سیستم آماج یابی مناسب بودند در نتیجه مشکل کمبود مهمات و تدارک مجدد آن به وجود می آمد و با توجه به این که یگان های لشکر 92 زرهی در جبهۀ وسیعی گسترش یافته بودند رساندن مهمات در مدت زمان کوتاه کار ساده ای نبود.
برابر دکترین نظامی همه کشور ها، در رزم پدافندی و در شرایط نابرابر، به منظور جلوگیری از تلفات زیاد و حفظ تمامیت نیروها و به دست آوردن موقعیت مناسب برای پدافند مؤثر، اجرای عملیات تأخیری امری معمول و منطقی است.
در نبرد نابرابری که نیروهای ایرانی در آغاز جنگ با آن رو به رو شدند اوضاع بدین ترتیب بود که نیروهای موجود فقط می توانستند نقش نیروی پوشش را ایفا کنند درحالی که در پشت سر آنها نیروی قابل توجهی که عهده دار دفاع از مواضع اصلی گردد وجود نداشت. از جمله در منطقۀ نبرد خرمشهر، پشت سر نیروهای خط یکم هیچ یگانی وجود نداشت و یگان های موجود فقط در خط پوشش گسترش یافته بودند لذا هنگامی که فشار دشمن شدید و تعدادی از دژها به اشغال دشمن درآمد مدافعان این دؤها به علت عرض زیاد جبهه به طور نامنظم مجبور به عقب نشینی می شدند. در این مرحله از عملیات معمولاً کنترل فرماندهی از هم گسسته می شود و هر عنصر رزمنده ای تلاش می کند خود را از چنگ اسارت دشمن برهاند، و این حالت در تمام جنگ های نامتعادل ممکن است اتفاق بیفتد، بنابراین در جبهۀ غرب خرمشهر نیز در گردان دژ چنین حالتی پیش آمد و تعدادی از این افراد گردان به صورت پراکنده و نامنظم به شهر خرمشهر عقب نشینی کردند. پس از سپری شدن چند روز نخست جنگ، و آشنا کردن رزمندگان منطقه با خصوصیات میدان نبرد وضع تغییر یافت و اعمال فرماندهی و کنترل تا حدودی بهبود پیدا کرد و رزمندگان ایران اسلامی با توکل به خداوند و کسب روحیۀ بهتر توانستند با شجاعت، شهامت و تدبیر و به کارگیری توانمندی های خود در برابر متجاوزان عراقی ایستادگی و مقاومت دلیرانه نمایند.
با روشن شدن ضعف توان رزمی نیروهای ارتش ایران در صحنه عملیات خوزستان مسئولان متوجه شدند که با یک لشکر زرهی آن هم با آن کمیت و کیفیتی که بدان اشاره شده است نمی توان در جبهه 500 کیلومتری از کرانۀ اروندرود تا دهلران مقابل تجاوز چندین لشکر زرهی و مکانیزۀ عراق پایداری کرد، بدین جهت اعزام نیروهای تقویتی از مناطق داخلی کشور به خوزستان آغاز گردید.
در دوم مهرماه به دانشکده افسری دستور داده شد از دانشجویان سال دوم و سوم به صورت گردان رزمی پیاهده سازمان داده شوند تا به خوزستان اعزام گردند. در اجرای این دستور، دانشکده افسری تعداد 731 دانشجو و 41 نفر افسر و 24 نفر درجه دار را در 3 گردان پیاده سازمان داد و با جنگ افزار انفرادی و تیربار و آر پی جی 7 مجهز و آماده نمود که در سوم مهرماه با هواپیما به اهواز اعزام کند تا در اختیار لشکر 92 زرهی قرار گیرد.
روز دوم مهرماه نیروهای متجاوز عراق فشار خود را در محور خرمشهر – اهواز برای وارد شدن به شهر تشدیدد کردند و در ضمن در محور شلمچه – خرمشهر نیز تلاش نمودند نیروهای جمهوری اسلامی ایران را از حوالی کرانۀ نهر عرایض عقب برانند یا حداقل قسمت اصلی مدافعان خرمشهر را در این محور درگیر سازند تا ستونی که از شمال به سمت خرمشهر تک کرده بود بدون برخورد به مقاومت نیروهای ایرانی وارد خرمشهر شود.
در آن روز حملات هوایی عراق توسعه یافت و هواپیماهای عراقی آسمان خلیج فارس را جولانگاه خود قرار دادند و چنین برآورد می شد که عراق در نظر دارد با حملات هوایی به تأسیسات اقتصادی و نظامی ایران در خلیج فارس بیشترین ضربات را بر نظام جمهوری اسلامی ایران وارد سازد.
انتهای مطلب
