فصل دوم
ادامه حوادث روزهای 4 تا 26 آبان ماه 59 :
(ب) جبهه مرکزی (بستان – سوسنگرد)
تیپ 3 لشکر ۹۲ زرهی در دهه اول آبان ماه ۵۹ موفق شد با تعمیر قسمتی از وسایل و تجهیزات باقیمانده خود در پادگان دشت آزادگان و سازماندهی مجدد نیروها، جانی تازه بگیرد و برای اجرای مأموریت های محوله اعتماد به نفس پیدا کند.
تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی و گروه رزمی ۳۷ زرهی شیراز و گردان ۲۸۳ سوار زرهی در ۱۷ آبان ماه ۵۹ از منطقه دزفول به منطقه اهواز تغییر مکان کردند و در اختيار لشکر ۹۲ زرهی قرار گرفتند.
سپاه ۳ عراق در تاریخ ۱۷ آبان ماه ۵۹ به لشکر ۹ زرهی تقویت شده دستور داد با زیر امر گرفتن تیپ ۱۲ زرهی لشکر ۳ زرهی (ابن الوليد) در ساعت ۴ صبح روز ۲۳ آبان ماه تک کند و سوسنگرد را تصرف و تأمین نماید
تک نیروهای عراقی به منطقه سوسنگرد از ساعت چهار و سی دقیقه روز ۲۳ آبان ماه با پشتیبانی همه جانبه توپخانه و بالگردان هایش از چهار محور زیر آغاز گردید:
___محور بستان – سوسنگرد.
___محور الله اکبر به طرف شمال شرقی سوسنگرد.
___ محور جنوب شرقی هویزه – ابوحمیظه و شرق سوسنگرد.
___محور سعدون حمودی – کوت سید نعیم
نیروهای عراقی موفق شدند در روز ۲۳ آبان ماه در غرب سوسنگرد تا دهلاویه و در شرق آن تا ابوحمیظه پیشروی کنند و در شمال کر خه نیز به نزدیک این شهر برسند.
فرمانده لشکر ۹۲ زرهی با هماهنگی سایر مسئولین ارتشی و غیر ارتشی حاضر در منطقه تصمیم گرفت با استفاده از تیپ ۲ زرهی و عناصری از گردان ۱۴۸ پیاده، سوسنگرد را که از هر طرف محاصره شده بود نجات دهد ضمن اینکه تلاش اصلی در محور حمیدیه – سوسنگرد توسط گروه نامنظم دکتر چمران و سپاه پاسداران انجام می گرفت.
در روز ۲۴ آبان ماه دشمن حلقه محاصره سوسنگرد را تنگ تر کرد و فشار خود را بر مدافعین شهر افزایش داد. در بعد از ظهر روز ۲۵ آبان ماه افراد پیاده دشمن وارد شهر سوسنگرد شدند و حاشیه شرقی و جنوبی آن را اشغال کردند. مدافعین قهرمان این شهر که بیشتر نیروهای ژاندارمری سوسنگرد بودند، با وصف بحرانی بودن اوضاع توانستند ضمن وارد آوردن تلفات به دشمن ۱۳ نفر از افراد آنان را به اسارت خود در آورند.
بالاخره در ساعت شش و سی دقیقه صبح روز ۲۶ آبان ماه آفند متقابل رزمندگان ایرانی برای درهم شکستن محاصره سوسنگرد آغاز گردید. حدود ساعت ۱۲ مقاومت نیروهای دشمن درهم شکسته شد و آنها مجبور به عقب نشینی گردیدند. گروه دکتر چمران در پیشاپیش یگان ها، تحت حمایت تانک های تیپ ۲ زرهی لشکر ۹۲ و هوانیروز در امتداد محور ابوحمیظه – سوسنگرد حرکت می کرد، نیروهای سپاه پاسداران توأم با نیروهای مردمی در جنوب محور حمیدیه – سوسنگرد عمل می کردند. تیپ 3 لشکر ۹۲ در شمال کرخه به سمت آبادی سبحانی حرکت کرد. گروه رزمی ۱۴۸ پیاده مأموریت تأمین جناح جنوبی تیپ ۲ را به عهده داشت و عناصر هنگ ژاندارمری سوسنگرد در داخل شهر سوسنگرد ایثارگرانه مقاومت می کردند.
تک ۲۳ آبان ماه ۵۹ آخرین تک گسترده متجاوز در صحنه عملیات خوزستان بود و بعد از این شکست، نیروهای عراقی در این قسمت از جبهه نیز در لاک دفاعی فرورفتند.
(پ) جبهه جنوبی (جنوب غربی اهواز – خرمشهر – آبادان):
عدم موفقیت تک محور ماهشهر – آبادان طبعا اثرات روانی منفی، در جبهه خرمشهر نیز بر جای گذاشت. در آن روز مدافعان خرمشهر آخرین تلاش خود را برای نگهداری یک جای پا در کرانه شمالی کارون و اطراف پل خرمشهر به کار بردند و دشمن نیز برای کسب پیروزی نهایی با به کارگیری تمام توان خود نیروهای مدافع را تحت فشار قرار داد به طوری که رزمندگان ایران اسلامی مجبور شدند وجب به وجب از خانه و کاشانه خود عقب راندد شوند و به کرانه شمالی کارون و پل خرمشهر نزدیک تر و نزدیک تر گردند.
گزارش فرماندهی اروند در سوم آبان ماه گویای وضعیت نهایی خرمشهری است که با تقدس خونهای پاک رزمندگان فدایی میهن، خونین شهر لقب گرفته بود:
در خرمشهر نیروهای دشمن تمام شهر را در کنترل خود دارند و پل خرمشهر را نیز با آتش کنترل می کنند. در مناطق مسکونی عناصر نیروی مخصوص دشمن کنترل را به دست گرفته و به نیروهای ما فرصت نشان دادن عکس العمل را نمی دهند. الان استان در جبهه آبادان (شمال بهمنشیر) نیروهای ما حمله کردند. ابتدا در اثر آتش تهیه مؤثر – هجوم و پیشروی نیروهای ایرانی با مواضع دشمن خوب بود، ولی از بعداز ظهر به علت عدد تدارک و خسته شدن پرسنل، واحدهای ما توان رزمی خود را از دست دادند و نه تنها قادر به ادامه پیشروی نشدند. بلکه بر اثر آتش شدید دشمن مجبور به عقب نشینی گردیدند». در گزارش مطالب زیر نیز درج گردیده بود:
نیروهای اعزامی از تهران و ارگان های مختلف در بدو ورود به منطقه با علاقه مندی کامل به جبهه اعزام، ولى فقط می توانند ۲۴ ساعت مقاومت کنند و بدون نتیجه جبهه را ترک و تقاضای مراجعت می نمایند، فقط تعدادی از تکاوران، افراد ژاندارمری، دانشجویان دانشکده افسری در جبهه ها باقی می مانند که تعدادی از آنان نیز شهید و مجروح شده اند.»
روز سوم آبان ماه گردان ۱۵۳ پیاده از تیپ پیاده قوچان با یک گروهان تانک و یک آتشبار توپخانه به اهواز رسید و فرمانده لشکر ۹۲ زرهی در نظر داشت این یگان ها را به منطق سوسنگرد اعزام کند ولی تیمسار فلاحی در پیامی به لشکر ۹۲ زرهی چنین دستور داد:
در اجرای امر فرماندهی کل نیروهای مسلح ایران، گردان ۱۵۳ پیاده لشکر ۷۷ و یک آتشبار ۱۰۵ میلیمتری اعزامی، زیر امر فرماندهی عملیات اروند قرار می گیرد تا در منطق خرمشهر به کار رفته و مسئولیت تأمین و دفاع شهر را به عهده بگیرد.»
سرانجام در پایان روز سوم آبان ماه خرمشهر به اشغال کامل نیروهای دشمن در آمد باقیمانده رزمندگان ایرانی در تاریکی شب سوم به چهارم آبان ماه به کرانه جنوبی کارون یعنی قسمت جنوبی شهر خرمشهر عقب نشینی کردند. حدود ۲۰۰ نفر از رزمندگان دلیر ایرا اسلامی که تا آخرین لحظات در خرمشهر دفاع کرده بودند در محاصره نیروهای متجاوز عراق قرار گرفتند، زیرا پل به دست دشمن افتاد و راه عقب نشینی در جنوب کارون به کلی بسته شد بود. اما دلاورمردان اسلام با هر وسیله ای که امکان داشت از جمله با قایق های محلی توانستند به وسیلۀ تکاوران نیروی دریایی شبانه از رودخانه عبور کنند و خود را به آبادان برسانند. بدین ترتیب ارتش متجاوز عراق به نخستین هدف استراتژیک خود دست یافت.
روزنامه های عراق در 17 آبان و بعد از 14 روز خبر سقوز خرمشهر را با آب و تاب زیادی منتشر کردند و اظهار نمودند که اشغال خرمشهر و محاصرۀ آبادان پیروزی عراق را به صورت غیرقابل انکاری تکمیل کرد و یک منطقه به عمق 21 تا 27 کیلومتر و به عرض 560 کیلومتر از سرزمین عراق به اشغال نیروهای عراقی درآمد.
از روز چهارم آبان ماه 1359 بخش شمالی خرمشهر به اشغال کامل خرمشهر درآمد، اما قسمت جنوبی شهر که در کرانۀ جنوبی شاخه شرقی – غربی کارون قرار دارد و آن را نیز در اصطلاح محلی جزو خرمشهر می دانند در اختیار و کنترل کامل نیروهای ایرانی باقی ماند و شاخه شرقی – غربی رودخانه کارون به صورت خط تماس مشخص بین نیروهای طرفین قرار گرفت و این وضع تا سوم خرداد 1361 که در عملیات بیت المقدس خرمشهر دوباره آزاد گردید و به آغوش میهن اسلامی بازگشت بدون تغییر باقی ماند، لذا در بیان حوادث روزهای آینده به مسألۀ خرمشهر کمتر اشاره خواهد شد زیرا حوادث مهمی جز مبادلۀ آتش در این قسمت از منطقۀ نبرد اروندرود رخ نداد و منطقۀ نبرد آبادان پس از اشغال خرمشهر فعال تر شد. نیروهای متجاوز عراقی که لذت پیروزی در خرمشهر را چشیده بودند تلاش کردند از طریق شرق کارون و شمال بهمنشیر وارد آبادان شوند، زیرا عبور از رودخانۀ بهمنشیر برای اشغال آبادان آسون تر از عبور از رودخانۀ کارون در جنوب خرمشهر بود و نیروهای مدافع خرمشهر که به کرانۀ جنوبی کارون عقب نشینی کرده بودند با تصمیم قاطع در کرانۀ جنوبی دفاع می کردند و پل خرمشهر را نیز با آتش شنگین خود از سمت جنوب در کنترل داشتند . اما در منطقۀ نبرد شمال بهمنشیر مقاومت قابل ملاحظه ای وجود نداشت و بعد از شکست حملۀ نیروهای ایرانی در سوم آبان ماه، نیروهای دشمن پی به ضعف نیروهای جمهوری اسلامی بردند، بنابراین فشار خود را از شمال به جنوب در کرانۀ شرقی رودخانۀ کارون قرار دادند و به بهمنشیر نزدیک شدند تا از آن عبور نمایند.
از روز چهارم آبان حملات هوایی و گلوله باران توپخانۀ دشمن به شهر آبادان و بندرماهشهر شدت گرفت، زیرا پشتیبانی هایی که دشمن برای منطقۀ خرمشهر اختصاص می داد بعد از سقوط خرمشهر به پشتیبانی های منطقۀ آبادان افزوده شده بود. در بعضی از گزارشات تلفات آن روز آبادان – خرمشهر 86 نفر شهید و 292 نفر مجروح اعلام گردید. در ساعت 11:00 هواپیماهای دشمن آبادان را بمباران کردند که یک فروند از آنها توسط پدافند هوایی ایران سرنگون شد. عراق پیروزی های خود را در رسانه های گروهی بعضی از کشورهای خارج اعلام کرد و بار دیگر با توسل به کشورهای عضو بازار مشترک اروپا درخواست میانجیگری برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق نمود و اعلام کرد که دولت عراق جز کنترل آبراه شط العرب ادعای ارضی دیگری برای ایران ندارد.
با نزدیک شدن نیروهای دشمن به محور مواصلاتی آبادان – ماهشهر، کنترل این محور به دست نیروهای عراق افتاد و رساندن عناصر و وسایل پشتیبانی از این محور برای رزمندگان جزیرۀ ابادان غیرمقدور شد. لذا الزاماً تدارکات وسبله بالگرد از طریق هوا و هواناو از مسیر رودخانۀ بهمنشیر ارسال می گردید.
با توجه به محدودیت فعالیت هواناو و آسیب پذیری آنها بر اساس پیشنهاد نیروی دریایی قرار شد که موتورلنج های ژاندارمری یا افراد محلی نیز در تدارکات نیروهای مستقر در جزیرۀ آبادان شرکت نمایند.
در روز 4 آبان خبر رسید که تیپ 29 لشکر 11 پیادۀ عراق نیز وارد منطقۀ عملیات خرمسهر – آبادان شده، بنابراین شواهد حاکی از این بود که دشمن در تدارک حملۀ وسیع تری به آبادان است.
وضعیت منطقۀ عملیات خرمشهر و آبادان از روز چهارم آبان ماه حالت جدیدی پیدا کرد و تلاش اصلی متوجه نگهداری جزیرۀ آبادان و تلاش فرعی متوجه محدود ساختن گسترش خط سرپل دشمن در شرق کارون و در سمت شمال و شرق و جنوب گردید و با توجه به عدم موفقیت حمله روز سوم آبان، الزاماً نیروهای ایرانی حالت دفاعی را درمقابل خط سرپل دسمن و در جزیرۀ آبادان پذیرفتند و فرماندهی اروند که با تشکیل قرارگاه نسبتاً مناسب و قوی هدایت عملیات این منطقه را به عهده گرفته بود با دریافت نیروهای تقویتی از نیروهای زمینی و سپاه پاسداران و نیروهای مردمی قدرت رزمی مناسب تری به دست آورد.
انتهای مطلب