فصل سوم
عملیات نصر (کرخه کور) (15/10/59)
الف – مقدمه
پس از تثبیت تهاجم ارتش عراق و زمین گیر شدن نیروهای عراقی، مرحلۀ آماده سازی نیروهای خودی برای بیرون راندن تدریجی متجاوزین عراقی از سرزمین مقدس ایران اسلامی آغاز شد. در این راستا، ضربات متعدد اما کوچک در اکثر جبهه ها بر پیکر ارتش تا دندان مسلح و آمادۀ عراق که مست پیروزی شده بود، وارد می شد. هرچند این ضربات در عین ناتوانی و عدم آمادگی صورت می گرفت اما به هر حال برای به ستوه اوردن دشمن و تقویت روحیۀ نیروهای خودی بسیار مؤثر بود.
در پایان دومین ماه جنگ، نتایج عملیات آزادسازی سوسنگرد حاکی از تغییر و تحولی در صحنه های عملیاتی بود. ارتش جمهوری اسلامی ایران به تدریج انسجام خود را در سازمان و سیستم فرماندهی باز می یافت و این باور قوت گرفت که نه تنها دشمنمتجاوز را می توان متوقف نمود، بلکه می توان اراده و میل خود را به او تحمیل کرد و وادارش نمود که عقب بنشیند.
از آذرماه 1359 ارسال کمک ها و حمایت های بی دریغ مردم ایثارگر ایران به جبهه های جنگ سرعت بیشتری پیدا کرد و امکانات تمامی نهادها و سازمان های دولتی و بخش خصوصی متوجه حل مسئله جنگ گردید.
بعد از پیروزی بر دشمن در جبهۀ سوسنگرد، ملت مسلمان ایران که از پیروزی سوسنگرد به هیجان آمده بود سکوت و سکون را در جبهه ها نمی توانست بپذیرد و این خواست مردم که در سخنرانی ها و خطبه های نماز جمعه از زبان ائمه جمعه و جماعت بیان می گردید، به مراکز تصمیم گیری، از جمله شورای عالی دفاع منعکس شد.
موضوع خواست مردم و مقامات رهبران مذهبی برای ایجاد تحرک در جنگ به وسیله رئیس جمهور وقت در جلسه ای در 26 آذرماه 1359 در قرارگاه عملیاتی جنوب مطرح گردید و وی بر طرح ریزی و اجرای یک عملیات آفندی گسترده تأکید نمود و از فرمانده نیروی زمینی خواست به هر ترتیبی که امکان داشته باشد بایستی چنین طرحی را تهیه و اجرا گردد و تأکید کرد که “من دیگر در مقابل نظرات و خواسته های مردم و رهبران مذهبی قدرت مقاومت ندارم یا باید طرحی را تهیه و اجرا کنید و یا این که بروید دررسانه های گروهی صریحاً علت عدم امکان اجرای عملیات آفندی را برای مردم توضیح دهید.”
فرمانده وقت نیروی زمینی در پاسخ گفت: “من یک فرد نظامی و تابع دستور فرماندهانم هستم. شما به عنوان قائم مقام رهبری در نیروهای مسلح، دستور دهید من بدون چون و چرا اجرا می کنم.” در ادامۀ جلسه رئیس جمهوری وقت به سهید سرلشکر فلاحی گفت که مأموریت را کتباً ابلاغ نماید. متن زیر تهیه و به نیروی زمینی ابلاغ شد:
از: فرماندهی نیروهای مسلح
به: فرماندهی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
“به نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مأموریت داده می شود که طبق طرح مصوبه شورای عالی دفاع بلادرنگ در منطقۀ عمومی اهواز عملیات تعرضی را هدایت و دشمن را در منطقۀ عمومی کرخه کور – دب حردان منهدم و آماده گردد برابر طرح های تنظیمی آن نیرو خط مرز را ترمیم و بنا به دستور عملیات تعرضی را به خاک دشمن برای تصرف هدف های موصوف بکشاند.”
چون برابر نظر کارشناسان نظامی حاضر در جلسه، اجرای عملیات نظامی بلادرنگ امکان پذیر نبود، رئیس جمهور وقت در زیر همان دستور این جمله را اضافه نمود:
“یعنی ظرف یک هفته باید حمله صورت بگیرد”.
سه منطقۀ ماهشهر – آبادان، دزفول – شوش و غرب سوسنگرد برای اجرای عملیات بعدی در نظر گرفته شدند. سرانجام با توجه به موفقیت به دست آمده در منطقۀ غرب اهواز، تصمیم بر اجرای عملیات در منطقۀ کرخه کور گرفته شد.
ب – طرح ریزی عملیات نصر (کرخه کور)
هنگامی که در 29 آذر 59 رئیس جمهوری وقت، و حضرت آیت الله خامنه ای نماینده حضرت امام در شورای عالی دفاع و شهید سرلشکر فلاحی و شهید سرتیپ فکوری به حضور رهبر انقلاب اسلامی رسیدند، حضرت امام فرمودند: “شما تعرض کنید، امت مسلمان ایران پشتیبان شماست و من هم پشتیبان ارتش هستم.”
پس از دریافت رهنمود حضرت امام فعالیت ستادی به منظور تهیۀ برآوردها و طرح های عملیاتی آغاز گردید و به لشکر 16 زرهی قزوین ابلاغ شد تا از منطقۀ دزفول به منطقۀ اهواز تغییر مکان دهد.
منطقه عملیات نصر از غرب به جاده سوسنگرد. هویزه و از شرق به رودخانه کارون و از شمال به جادۂ حمیدیه – سوسنگرد و از جنوب به جاده پادگان حمید در ۴۰ کیلومتری جنوب اهواز محدود بود. رودخانه کرخه کور در مرکز این منطقه واقع است و نیروهای دشمن قسمتی از کرانه شمالی آن را در اشغال داشتند و پادگان حمیاد که هدف اصلی محسوب می شد در جنوب شرقی این منطقه قرار داشت. برای رسیدن به این هدف و تأمین آن، عملیات در امتداد محور اهواز – خرمشهر به دلیل وجود مواضع مستحکم دشمن، امکان پذیر نبود. لشکر ۵ عراق در این مواضع مستقر بود و منطقه غرب جاده اهواز – خرمشهر در جنوب غربی دب حردان تا نزدیکی کرخه کور را آب فرا گرفته بود.
برای درهم شکستن خطوط پدافندی دشمن در جنوب اهواز می بایست یک تک جناحی با عبور از رودخانه کارون در حوالی فارسیات و از شرق به غرب اجرا می شد ولی با توجه به وضعیت زمین که میدان دید و تیر خوبی را برای دشمن فراهم می ساخت، تک نیروهای خودی زیر دید و تیر و آتش های نشان شده دشمن قرار می گرفت. به علاوه عبور از رودخانه با امکانات موجود کار ساده ای نبود.
محور دیگر که می توانست مورد بهره برداری قرار گیرد محور غربی شرقی هویزه – حميا۔ بود. این محور گر چه طولانی تر بود اما این امکان را فراهم می کرد تا بتوان مواضع دشمن را در جنوب غربی اهواز از عقب مورد تهدید قرار داد. اما این طرح نیز با دو مشکل مواجه بود: اول اینکه نیروهای دشمن که در شمال و غرب سوسنگرد مستقر بودند، تهدید جدی برای منطقه عقب نیروهای ایرانی مستقر در منطقه کرخه کور محسوب می شدند. دوم این که در صورت تک در این محور، نیروهای تک کننده با عناصر لشکر ۹ زرهی در کرانه کرخه کور و عناصر از لشکر ۵ مکانیزه در جنوب غربی اهواز، مواجه می شدند.
وجود عناصری از یک لشکر زرهی دشمن در پشت لشکر ۱۶ زرهی تهدید خطرناکی محسوب می شد. به هر حال موضوع تهدید منطقه عقب نیروهای تک ور در جنوب کرخه کز مهم ترین عامل نگران کننده ای بود که می بایست به آن توجه می شد.
نیروهای ایرانی در منطقه عملیات نصر شامل یگان هایی از لشکر ۹۲ زرهی و تشکر ۱۶ زرهی (منهای یک تیپ) با تقویت هایی از سایر یگان ها بودند. ایرانیان و بانوان استان
با توجه به وجود تهدید برای منطقه عقب نیروهای ایرانی در محور هویزه پادگان حمید، مرحله بندی کردن عملیات ضرور به نظر می رسید. بدین ترتیب که در مرحله یکم شمال كرخه کور پاکسازی می شد و پس از تأمین کامل محور حمیدیه – سوسنگرد، یک یگان مناسب با عبور از این خط پدافندی، تک را به سمت جنوب یا جنوب شرقی ادامه می داد و پادگان حمید و جفير را تأمین می کرد. سرانجام تصمیم گرفته شد در مرحله اول، پادگان حمید تأمین شود و در مرحله دوم تک به سمت مرز به منظور عقب راندن نیروهای دشمن، ادامه یابد.
نظر به اینکه طرح پیش بینی شده در اوایل جنگ و بعد از تک ناموفق لشکر ۲۱ پیاده در ۲۳ مهر ماه در منطقه دزفول، جزو طرح های عملیاتی مقدماتی، قبلا تهیه و آماده شده بود، همان طرح مورد بررسی مجدد قرار گرفت و با تغییرات جزیی در ۲۷ آذرماه به تصویب فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش رسید و منتشر شد.
قسمتی از طرح عملیاتی نصر نیروی زمینی به شرح زیر بیان می گردد:
ا- مأموریت:
نیروی زمینی جمهوری اسلامی ایران با عناصری از لشکرهای ۱۶ و ۹۲ زرهی در ساعت (س) روز (ر) در منطقه اهواز (کالک عملیاتی آفند می کند پادگان حمید (هدف الف) را در جنوب اهواز تصرف و خط کرکس را تأمین می نماید و بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه می دهد.
۲- اجرا:
الف – تدبیر عملیات
(1) مانور: این عملیات در دو مرحله به شرح زیر اجرا می گردد:
(الف) مرحله یکم: نیروی زمینی با لشکر ۱۶ زرهی در محور سوسنگرد، هویزه آفند می کند، کرانه شمالی رودخانه کرخه کور را تصرف می نماید بنا به دستور از کرخه کور عبور می کند و تک را برای تصرف پادگان حمید به سمت جنوب شرقی ادامه میدهد همزمان با اجرای این مرحله از عملیات، لشکر ۹۲ زرهی از رودخانه کارون در منطقه فارسيات عبور کند و از سمت مشرق مواضع دشمن را در منطقه اهواز مورد تهدید قرار دهد.
(ب) مرحله دوم: نیروی زمینی با لشکر ۱۶ زرهی در محور شیر و با لشکر ۹۲ | زرهی در محور ببر تک می کند و پادگان حمید را تصرف و خط خیز کرکس را تأمین می نماید.
ب – لشکر ۱۶ زرهی
(۱) تیپ ۳ زرهی و عناصر لشکری را برابر پیوست (لیست عدهها) از تاریخ ۵۹/۹/۲۹ به منطقه اهواز تغییر مکان دهید و در منطقه تجمع (کالک عملیاتی مستقر سازید.
(2) با تیپ ۲ زرهی آماده باشید مواضع سد کننده در شرق پای پل کرخه را اشغال و خط دوم پدافندی را در منطقه دزفول اشغال و آماده تقویت پدافند لشکر ۲۱ پیاده در منطقه دزفول باشید.
(3) در ساعت (س) روز (ر) در محور شیر تک کنید و کرانه شمالی رودخانه کرخه کور را تصرف نمائید بنا به دستور تک را به سمت هدف الف (۳) ادامه و آن هدف را تصرف و تأمین نمائید.
(4) گروهان پل را به اهواز تغییر مکان دهید و زیر امر لشکر ۹۲ زرهی قرار دهید.
(5) بنا به دستور تیپ ۳ زرهی را از ساعت (۲۴ – س ) در منطقه تجمع زیر امر لشکر ۹۲ زرهی قرار دهید.
پ – لشکر ۹۲ زرهی:
(1) تیپ ۲ زرهی را از (۲۴ – س) در مواضع استقرار کنونی زیر امر لشکر ۱۶ زرهی قرار دهید و بنا به دستور تیپ 3 لشکر ۱۶ زرهی را در منطقه تجمع مربوطه زیر امر بگیرید.
(2) در ساعت (س) روز (ر) با عناصر تیپ ۱ زرهی در منطقه دب حردان تک محدود محلی را آغاز و با کلیه آتشهای پشتیبانی از (۱۵ – س ) آتش تهیه را اجرا نمائید.
(3) آماده باشید به محض وصول عناصر ل ۱۶ زرهی به کرانه شمالی رودخانه کرخه کور، در محور ببر از رودخانه کارون عبور کنید و پادگان حمید را تصرف و تأمین نمائید.
(4) تا آغاز عقب نشینی محسوس نیروهای دشمن از مواضع دب حردان، مواضع پدافندی جنوب اهو.از را یا یگان های موجود درآن حفظ کنید.
(5) آماده باشید پس از تصرف پادگان حمید با تیپ 1 زرهی در ایستگاه آب تیمور احتیاط نیروی زمینی را تشکیل دهید.
(6) با تیپ 3 زرهی به پدافند در منطقۀ الله اکبر ادامه دهید.
انتهای مطلب
