فصل سوم
ادامه عملیات نصر
روز دوم نبرد (16/10/59)
در 16دی ماه لشکر ۱۶ لشکر زرهی پیشروی خود را به سمت شرق آغاز نمود. بر اساس گزارشات خلبانان خودی بر فراز منطقه نبرد پرواز می کردند، نیروهایی از دشمن در حوالی ام الغفار و ام الفصیح در جناح جنوبی لشکر ۱۶ زرهی متمرکز شده بودند که تهدید خطرناکی برای عقبه و جناح لشکر 16 زرهی محسوب می شدند.
تیپ2 لشکر ۹۲ زرهی که از مواضع خود در جنوب جادۂ حمیدیه – سوسنگرد هویزه تغییر موضع داده بود تا جناح جنوب غربی لشکر ۱۶ زرهی را تأمین نماید هنوز گسترش خود را کامل نکرده بود و به این علت هیچ عنصر تامینی در منطقه عقب و جنوب شکر ۱۶ زرهی در جنوب کرخه کور وجود نداشت، لذا هر گونه تک دشمن از این دو سمت به ویژه از سمت جنوب، مستقیما پهلوی جنوبی عناصر اصلی تک ور لشکر ۱۶ زرهی (تیپ 1) را مورد تهدید قرار می داد.
در ساعت ۰۹۲۰ وجود ۲ گردان تانک دشمن به نام های غزه و طارق در پهلوی جنوبی الشكر ۱۶ شناسایی شد. سرانجام در ساعت ۰۹۵۰ تک چند جانبه دشمن، از جنوب و شرق، به یگانهای لشکر ۱۶ زرهی آغاز شد. در این زمان به علت کمبود وسایل مهندسی سنگین، یگانهای لشکر در زمین باز قرار داشتند و به شدت آسیب پذیر بودند.
تیپ ا لشکر ۱۶ زرهی در جناح جنوبی قرار داشت و پاتک نیروهای دشمن که از جنوب به شمال اجرا می شد متوجه پهلوی راست این تیپ بود. تیپ یکم در ابتدا توانست پاتک دشمن را دفع کند. اما دقایقی بعد و در ساعت ۱۰:۲۵ پهلوی جنوبی تیپ زیر فشار دشمن قرار گرفت و به علت فشار نیروهای دشمن، پیشروی لشکر ۱۶ کند و سپس متوقف شد و لشكر مجبور گردید صرفاً در مقابل پاتک نیروهای دشمن مقاومت نماید.
در ساعت 11:00روز ۱۶ دی ماه دشمن با آتش های سنگین توپخانه و تانک تمام یگانهای لشکر 16 زرهی را زیر آتش گرفت و در منطقه غرب سوسنگرد نیز عده های دشمن به حرکت بین ترتیب یگان های لشکر ۱۶ زرهی از دو سو مورد تهدید قرار گرفتند.
هواپیماهای دشمن حضور فعالی در آسمان منطقه پیدا کردند و در ساعت ۱۱:۴۰ یگانهای تیپ یکم را به شدت بمباران کردند. قرارگاه مقدم نیروی زمینی با استفاده از بالگردان های هوانیروز و رزمندگان پاسدار و ژاندارمری، هدایت عملیات مقابله با تهدید از غرب را به عهده گرفت. در این روز عناصر زرهی و مکانیزۀ دشمن که از سمت غرب به رودخانۀ نیسان نزدیک شده بودند و در غرب رودخانه متوقف گردیدند. رزمندگان سپاه پاسداران و
یگان هایی از گردان ۱۴۸ پیاده توانستند کرانه شرقی رودخانه نیسان، به ویژه پل هایی که در حوالی آبادی الوان و مشرفه بودند تأمین نمایند. در نتیجه تهدید دشمن خنثی گردید.
از ساعت ۱۳۰۰ تک دشمن به تیپ ۱ زرهی در ۳ محور شرقی، جنوبی و شد. تمام توان لشکر و نیروی هوایی و هوانیروز به منظور خنثی کردن تگ دشمن به کار شد. در حدود ساعت ۱۴۰۰ نیروهای دشمن به ۱۰۰۰ متری محل استقرار تیپ و به تیررس سلاح های ضد تانک رسیدند. شدیدترین جنگ تانک ها که در طول جنگ نظیر آن پیدا نشد، بین لشکر ۱۶ زرهی و لشکر ۹ زرهی دشمن در گرفت. در این نبرد دشمن از امتیاز داشتن موشک انداز های ضد تانک مالیوتکا با پایه زمینی و سوار بر نفربر زره برخوردار بود.
در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، ارتش ایران نیز تعدادی از این نوع نفربرها را | از کشور شوروی خریداری کرده بود که در سال ۱۳۵۷ تحویل ارتش شدند ولی به علت شرایط ناشی از انقلاب این نفربرها عملیاتی نشدند. پایه های پرتاب زمینی موشک های مالیوتکا بعدها به واحدها تحویل داده شد. موشک اصلی ضد تانک موجود در ارتش ایران، موشک تاو ساخت امریکا بود. موشک ضد تانک مالیوتکای دشمن با پایه پرتاب زمینی، در ماه های اول جنگ و در عملیات 23/7/59 لشکر ۲۱ و در عملیات نصر به ادوات زرهی ارتش آسیب قابل توجهی رساند. با گذشت زمان فشار دشمن به تیپ ۱ لشکر ۱۶ زرهی شدیدتر می شد و با وجود این که توپخانه لشکر ۱۶ با حداکثر توان خود، نیروهای دشمن را زیر آتش گرفته بود ولی به علت وسعت منطقه از یک سو و نبودن نقشه های مقیاس بزرگ و دقیق از سویی دیگر، این آتش ها نیز کارآیی چندانی نداشت.
در ساعت ۱۵۰۰ روز ۱۶ دی ماه، فشار دشمن به تیپ یک به اوج خود رسید و با این وجود هنوز تیپ با تحمل تلفات سنگین در مقابل نیروهای دشمن مقاومت می کرد. در این هم یک واحد دشمن از سمت عقب به تیپ یکم تک کرد. برای خنثی کردن این تک، ۹ فروند هوانیروز به منطقه اعزام شدند و به این وسیله از فشار نیروهای دشمن کم شد زرهی به تدریج عناصر تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی و تیپ ۳ سازمانی خود را نیز به منطقۀ تیپ یکم تغيير مكان داد تا آن تیپ را از انهدام کامل برهاند. ولی وضع تیپ یکم لحظه
به لحظه بحرانی تر می شد و به علت مصرف زیاد، مهمات نیز در شرف تمام شدن بود. ساعت ۱۵:۴۰ فرمانده تیپ یکم گزارش داد که یگان های تیپ در حال نابودی هستند و پیشنهاد کرد خیز به خیز سمت شمال عقب نشینی نماید. فرمانده لشکر ۱۶ زرهی با عقب نشینی یک خیز موافقت کرد اما در عمل، فرمانده تیپ متوجه شد که هر گونه جابه جایی از مواضع فعلی سبب انهدام تیب خواهد شد، لذا به فرمانده لشکر اطلاع داد عقب نشینی مقدور نیست و تقاضا نمود یک واحد تقویتی اعزام شود تا تیپ بتواند مقاومت نماید. سرانجام در مقابل فشار شدید دشمن، مقاومت رزمندگان تیپ ۱ در هم شکسته شد و تیپ شروع به عقب نشینی مواضيع عقب کرد. فرمانده لشکر ۱۶ زرهی با به کارگیری تیپ ۲ و ۳ زرهی توانست به طور موقت از ادامۀ پیشروی دشمن جلوگیری کند و به تیپ ۱ نیز دستور داد عناصر باقی مانده را با استفاده از تاریکی سازماندهی نماید. فرمانده تیپ ۱ با کمک فرماندهان گردان، عناصر باقیمانده را جمع آوری و سازماندهی نمود و در حوالی کرخه کور مستقر کرد. .
با توجه به این که تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی که از حمیدیه و سوسنگرد پدافند می کرد، به هويزه اعزام شده بود، چنانچه لشکر ۱۶ زرهی نمی توانست جلو پیشروی دشمن را در حوالی کرخه کور یا حداقل در همان مواضع جنوب جادۂ حمیدیه – سوسنگرد سد نماید، تمام تلاش و کوشش به عمل آمده در ۳ ماهه اول جنگ به منظور حفظ حمیدیه و سوسنگرد به هدر می رفت و سوسنگرد به اشغال نیروهای دشمن در می آمد و حمیدیه و سپس اهواز نیز مجددا مورد تهدید جدی دشمن قرار می گرفت. وجود این خطر بزرگ سبب شد که با حداکثر توان، کوشش شود از بروز چنین فاجعه ای جلوگیری گردد، لذا تمام امکانات موجود پشتیبانی هوایی و توپخانه ها برای پشتیبانی از لشکر ۱۶ زرهی به کار گرفته شد. لشکر ۱۶ نیز تیپ های ۲ و ۳ را برای فشار آوردن به دشمن فعال تر کرد.
با فرا رسیدن تاریکی شب، جبهه نه را که نسبتا زیاد بودند به منطقه عفه پیدا کرد و افراد پراکنده جمعا و سازمان را آغاز کرد. از طرفی در پ شد ولی با تلاش فوق العاده مسئو جریان نبرد پیش نیامد.
با فرا رسیدن تاریکی شب، جبهه نسبتا آرام شد و تیپ ۱ توانست شهداء و مجروحان خود د بودند به منطقه عقب تخلیه نماید. از ساعت ۱۷۰۰ وضعیت تیپ ۱ بهبود نسبی پیدا کرد و افراد پراکنده جمع آوری و به حوالى هويزه اعزام شدند و فرمانده تیپ تجدید سازمان را آغاز کرد. از طرفي در پایان روز ۱۶ دی ماه تدارک مهمات یگان ها با مشکل روبرو شد ولی با تلاش فوق العاده مسئولین، مهمات مورد نیاز تأمین شد و از این نظر وقفه ای در جریان نبرد پیش نیامد.
آن روز دشمن حداکثر توان رزمی خود را که در جبهه اهواز – سوسنگرد و احتمالاً خرمشهر مستقر کرده بود برای انهدام لشکر ۱۶ زرهی به کاربرد و تلاش نمود تا نیروهای ایرانی را از جنوب کرخه کور به شمال آن عقب براند و یا در همان محل منهدم نماید.
در شب هفدهم دی ماه دشمن واحدهای جدیدی را وارد منطقۀ نبرد کرد.
روز سوم نبرد (17/10/59)
در آغاز روز ۱۷ دی ماه، لشکر ۱۶ به قرارگاه مقدم نیروی زمینی اطلاع داد که واحد احتیاط خود را وارد عمل کرده است و در خواست کرد تا یک واحد تقویتی به منطقه نبرد اعزام شود ولی در منطقه عملیاتی اهواز – سوسنگرد، یگان احتیاطی وجود نداشت که اعزام شود. با توجه به این که تک لشکر ۹۲ زرهی نیز متوقف شده بود، تصمیم گرفته شد گردان ۲۹۱ تانک لشکر ۷۷ که زیر آمر لشکر ۹۲ زرهی بود از زیر امر آن لشکر رها و به هویزه اعزام گردد و زیر امر لشکر ۱۶ زرهی قرار گیرد.
تا ساعت ۰۹۰۰ روز ۱۷ دی ماه میدان نبرد نسبتا آرام بود. در این ساعت نیروهای دشمن با پشتیبانی توپخانه به سمت مواضع لشکر ۱۶ به حرکت در آمدند. فشار دشمن از منطقه تیپ ۳ زرهی و از جنوب شرقی آغاز شد و این تیپ تحت فشار شدید قرار گرفت. به همین علت سریعا تقدم پشتیبانی توپخانه و هوایی به منطقه تیپ ۳ داده شد و بال گردان های هوانیروز به پرواز در آمدند و یگان های دشمن را زیر آتش گرفتند. آتش مؤثر بال گردانهای هوانیروز، نیروهای دشمن را متوقف و مجبور به عقب نشینی به مواضع قبلی خود نمود. توپخانه های ارتش نیز بر روی نیروهای دشمن آتش مؤثر و پرحجمی را اجراء نمودند و به علت نزدیکی خطوط تماس نیروهای خودی و دشمن، این آتش ها دیده بانی شده و دقیق بودند.
در این روز تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی که در جنوب و جنوب شرقی هویزه با دشمن در گیر بود توانسته بود عکس العمل مؤثری در غرب جبهه نشان دهد و با وجود بیش از ۲۸ ساعت تلاش توان فرسا و مواجه شدن با مشکلات سخت، روحيه فرماندهان و رزمندگان همچنان بالا بود و دشمن نتوانست مانند روز شانزدهم، نیروهای ایرانی را تحت فشار قرار دهد، لذا بار دیگر فعالیت خود را در منطقه غرب سوسنگرد و رودخانه نیسان آغاز کرد.
در ساعت ۱۰:۰۰ یک واحد زرهی دشمن که حدود ۲ گردان برآورد می شد از غرب نیست به سمت آبادی مشرفه به حرکت در آمد. حرکت این یگان دشمن عقبة لشکر ۱۶ را مورد تهدید قرار می داد لذا برای مقابله با این تهدید، گردان ۱۴۸ پیاده یک دسته تانک زیر امر خود را به سمت آبادی مشرفه اعزام کرد و با همکاری رزمندگان سپاه پاسداران مستقر در کرانۀ شرقی رودخانه نیسان، مانع عبور نیروهای دشمن از این رودخانه شدند. عکس العمل به موقع نیروهای ایرانی در کرانۀ رودخانۀ نیسان، دشمن را زمی گیر کرد و تهدید از بین رفت. از ساعت ۱۱۰۰ روز ۱۷ دی ماه فشار دشمن در جنوب کرخه کور نیز کمی کاهش است ولی فعالیت هواپیماهای دشمن در منطقه نبرد همچنان ادامه داشت.
از ساعت ۱۳۰۰ بار دیگر در غرب رودخانه نیسان نیروهای زرهی و مکانیزه دشمن ای نزدیک شدن به کرانه غربی و عبور از آن به حرکت درآمدند. به منظور مقابله با اقدامات واحدهای عراقی بال گردان های هوانیروز در غرب سوسنگرد وارد عمل شدند.
فشار دشمن از ساعت ۱۴۰۰ بار دیگر تشدید شد و عراقی ها تلاش کردند تا به هر قیمتی شده مواضع از دست داده قبلی را باز پس گیرند. ستونی از دشمن که در غرب نیسان بود، تلاش کرد تا از رودخانه عبور نماید و تعدادی از آنها موفق شدند از رودخانه عبور کنند. همزمان با ایجاد تهدید از سمت غرب، فشار دشمن از جنوب نیز به تیپ ۳ زرهی تشدید شد و توپخانه دشمن مواضع تیپ ۳ زرهی را به شدت زیر آتش گرفت. به منظور کاهش فشار نیروهای عراقی بر تیپ ۳، شش فروند بالگرد و ۴ فروند هواپیمای خودی به یاری لشکر ۱۶ زرهی شتافتند. بالگردهای هوانیروز حدود ساعت ۱۶۰۰ به منطقه نبرد رسیدند و در میان آتش سنگین خودی و دشمن به نیروهای دشمن تک کردند.
تلاش زمینی و هوایی دشمن به اوج خود رسید و هواپیماهای متجاوز، سوسنگرد و منطقه قرارگاه اصلی لشکر را در شرق پادگان دشت آزادگان بمباران کردند. در این بمباران یک فروند هواپیمای دشمن با آتش یگان های پدافند هوایی سرنگون شد. در ساعت 16:35 یک واحد بزرگ زرهی دشمن از سمت جنوب به آبادی داغره واقع در 9 کیل.متری جنوب هویزه رسید و اهالی این آبادی به ناچار خانه های خود را ترک نمودند. با آغاز تاریکی شب، آرامش نسبی میان نیروهای درگیر برقرار شد. لشکر 16 زرهی از قرارگاه جنوب درخواست کرد در حد مقدورات بولدوزر و لودر برای زدن خاکریز و ایجاد مواضع مناسب، به منطقۀ لشکر اعزام گردد.
در روز 17 دی ماه 1359 نیروهای دشمن علاوه بر منطقۀ سوسنگرد در منطقۀ غرب دزفول نیز به لشکر 21 پیاده تک نمودند، اما لشکر 21 تک لشکر 10 زرهی دشمن را دفع نمود. در این روز با وجود تلفات و خسارات وارده، رزمندگان مدافع جمهوری اسلامی ایران به مقااومت خود ادامه دادند. قرارگاه مقدم نیروی زمینی به لشکر ۱۶ زرهی دستور داد به شمالی کور تغییر موضع دهد و یگانها را در پشت تل های خاکی که در اثر لایروبی نهرو گل و لای در کرانه رودخانه ایجاد شده بود مستقر نماید.
انتهای مطلب
