فصل سوم
ادامه عملیات نصر
روز چهارم نبرد (18/10/59)
با آغاز روشنایی روز ۱۸ دی ماه نیروهای دشمن مجددا تک خود را آغاز کردند. در ابتدا یگان های کوچکی از دشمن پس از جلو آمدن، تظاهر به عقب نشینی کردند و بدین وسیله می خواستند نیروهای مستقر در پشت خاکریز را بفریبند و آنها را به زمین باز بکشند و سپس پاتک نمایند، اما دشمن موفق به بهره برداری از مانور خود نشد.
در ساعت ۰۷:۳۰ عناصری از دشمن به کرانۀ جنوبی کرخه کور نزدیک شدند و دقایقی بعد تانک های دشمن به فاصله ۱۵۰ متری مواضع تیپ ۳ رسیدند. به این دلیل نیروی هوایی درخواست شد تا نیروهای دشمن را بمباران نماید. نیروهای دشمن به قدری به مواضع پدافندی نیروهای ایرانی نزدیک بودند که فرمانده لشکر اجبارا به توپخانه ها دستور داد با برد کوتاه تر تیراندازی کنند. هر چند این امر برای نیروهای خودی نیز خطراتی در برداشت، اما چاره ای دیگر نبود زیرا سلاح های سنگین گردان ها، مانند خمپاره اندازها و تفنگهای ۱۰۶ و موشک اندازها خسارات زیادی دیده بودند و قادر به پوشاندن تمام منطقه نبرد نبودند.
با همه تلاشی که تیپ ۳ به کاربرد نتوانست مانع اشغال آبادی قیصریه توسط دشمن شود و در ساعت ۱۸:۰۰ این آبادی به اشغال دشمن در آمد. فشار نیروهای عراقی به تیپ ” زرهی همچنان ادامه داشت. پوشش پهلوی شرقی این تیپ به یک گروهان سوار زرهی و رزمندگانی از سپاه واگذار شده بود ولی آنها نتوانستند این جناح را حفظ کنند. فرمانده لشکر ۱۶ زرهی به تیپ ۳ دستور داد پل های موجود روی کرخه کور در منطقه را حفظ کند و مانع عبور دشمن به شمال گردد. فرمانده تیپ سرهنگ ستاد محمد جوادی پاسخ داد تا آخرین قطره خون مقاومت خواهیم کرد.” نظر به این که فشار دشمن از سمت جنوب شرقی بر تیپ ۳ زرهی زیاد، فرمانده لشكر به تیپ ۱ که در غرب تیپ ۳ مستقر بود دستور داد عناصری را به منطقة تيپ 3 اعزام کند و آن تیپ را تقویت نماید. لشكر تقدم آتش های توپخانه و هوایی را نیز به جناح شرقی منطقۀ نبرد واگذار کرد با وجود تأكیدی که بر تغییر موضع شبانه به شمال کرخه کور شده بود ولی بیشتر یگانهای لشکر ۱۶ زرهی هنوز به شمال کرخه کور تغییر موضع نداده بودند و در نتیجه روز ۱۸ دی ماه در جنوب کرخه کور با دشمن درگیر شدند. فرمانده لشکر ۱۶ زرهی در ساعت ۰۸:۳۰ روز ۱۸ دی ماه عقب نشینی تیپ های لشکر ۱۶ زرهی به شمال زیر فشار دشمن آغاز شد و در دشمن آغاز شد و در ساعت ۰۸۴۵ فرمانده لشکر به قرارگاه مقدم نیروی زمینی در به اطلاع داد که در شمال کرخه کور مستقر شده است. در ساعت ۰۹۰۰ لشکر مجدداً طی کی اعلام کرد تک روز جاری دشمن دفع شده اما نیاز شدید به وسایل سنگین مهندسی است تا مواضع پدافندی جدید ترمیم شوند.
با عقب نشینی لشکر ۱۶ زرهی به شمال کرخه کور، تلاش دشمن برای رسیدن به کرانه جنوبی تشدید شد. در ساعت ۱۹۴۵ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران وارد عمل شد و یگان های دشمن را بمباران نمود. به منظور جلوگیری از اصابت گلوله های توپخانه به هواپیماها، توپخانه های خودی آتش های مربوطه را قطع کردند. بعد از بمباران هوایی، توپخانه های خودی دوباره فعال شدند و نظر به این که منطقه کاملا هموار بود، اجرای آتش های دیده بانی شده ضمن وارد نمودن خسارات و تلفات بسیار، پیشروی نیروهای دشمن را کند می کرد. در ساعت ۱۰:۰۰ تعداد ۶ فروند هواپیمای دشمن بر فراز منطقه نبرد ظاهر شدند و مواضع نیروهای مدافع ایرانی را بمباران کردند.
فرمانده لشکر ۱۶ زرهی هنگامی که احساس کرد که اصرار در حفظ مواضع پدافندی در جنوب کرخه کور، خطر انهدام کامل یگان ها را در بردارد، به تیپ ها آزادی عمل داد تا با ابتکار خود به مواضع شمال کرخه کور عقب نشینی کنند و بعد از تکیمل عقب نشینی، پل های موجود را تخریب کنند.
در اواسط روز ۱۸ دی ماه، مقاومت ها آخرین مراحل پایانی خود را می گذراند. عناصری که هنوز در جنوب کرخه کور باقی مانده بودند به سختی با دشمن درگیر شدند و قسمت عمدۀ وسایل و تجهیزات خود را از دست دادند. در ساعت ۱۲:۰۰ یگانهای لشکر که اغلب وسایل و تجهیزات زرهی خود را از دست داده بودند به صورت پیاده نظام در مقابل دشمن دفاع می کردند. در این ساعت تعدادی از افراد عراقی به شمال کرخه کور نفوذ کردند.
با توجه به شرایط بحرانی تیپ ۳، توپخانه ها با تمرکز اتش در جلوی این تیپ از فشار دشمن کاستند.
قرارگاه مقدم نیروی زمینی به گردان ۱۴۸ پیاده، که با یک گروهان تانک ام ۴۷ تقویت بود و در سمت غرب منطقه نبرد و در کرانه نیسان پدافند می کرد، دستور داد سریعا گروهان تانک را به منطقه لشکر ۱۶ زرهی اعزام نماید و در اختیار آن لشکر قرار دهد. به لشکر ۹۲ زرهی نیز دستور داده شد ۱۲ دستگاه تانک با خدمه و مهمات از گردان ۲۹۱ را ب منطقة سوسنگرد اعزام کند. اما این تغییر مکان ها چندین ساعت به طول می انجامید. گردان ۲۹۱ تانک در شرق رودخانه کارون مستقر بود و تا سوسنگرد قریب یکصد کیلومتر فاصله داشت ولی گروهان تانک گردان ۱۴۸ پیاده چندان از منطقۀ نبرد دور نبود و به سرعت به منطقة نبرد کرخه کور تغییر مکان داد.
بررسی حوادث نشان می دهد که اصولا فشار دشمن بیشتر از جناح جنوب شرقی و به منطقه تیپ ۳ زرهی بود زیرا تیپ ۲ زرهی که در جنوب شرقی هویزه مستقر بود تا آخرین دقایق زیر فشار دشمن قرار نداشت. این تیپ در ساعت ۱۲:۲۵ به لشکر اطلاع داد در صورتی قادر است مواضع خود را حفظ کند که تیپ ۱ که در پهلوی چپ (شرق) او گسترش دارد، بتواند مواضع خود را حفظ کند. اما فرمانده تیپ یکم اعلام کرد که توانی برای ادامه مقاومت ندارد. سرانجام تا ساعت ۱۲:۳۰ کلیه عناصر تیپ ۳ زرهی، زیر فشار دشمن به شمال كرخه کور عقب نشینی کردند. در این ساعت فرمانده تیپ ۳ اطلاع داد که می خواهد پل موجود در منطقه را منهدم کند. تقاضای تیپ سوم مورد تصویب فرمانده لشکر قرار گرفت.
فرمانده تیپ ۳ در ساعت ۱۳:۱۰ روز هیجدهم دی ماه گزارش داد که در اثر فشار بیش از حد دشمن، نیروها مجبور به عقب نشینی شده اند اما تلاش می کنم پل را منفجر کنم. در این زمان خلبانان بالگردها گزارش دادند که نیروهای دشمن را در شمال کرخه کور مشاهده کرده اند. فرمانده تیپ ۳ زرهی سرهنگ جوادی در پیامی که مجدداً فرستاد گفت:
“من تا آخرین لحظه مقاومت می کنم. این وطن من است. آخر من این وطن را دوست.”
در ساعت 15:30 اولین نیروهای کمکی که 12 دستگاه تانک بود به منطقۀ نبرد اعزام شدند و 10 دستگاه دیگر آماده برای حمل گردید و در حدود مقدورات تعدادی بولدوزر و ماشین سنگرکنی نیز به منطقۀ نبرد ارسال گردید. برای پوشش عقب نشینی عناصر لشکر 16 زرهی، بال گردانها و هواپیماهای خودی با حداکثر توان خود وارد صحنه نبرد شدند. عناصر لشکر در حدود ساعت 15:30 روز 18 دی ماه در ماه عقب نشینی به مواضع جنوب جاده حمیدیه – سوسنگرد را آغاز کردند و ابتدا تیپ 3 و بعد تیپ 1 عقب نشینی کرد.
عقب نشینی عناصر لشکر به مواضع پدافندی جنوب جادۀ حکیدیه – سوسنگرد تا ساعت 18:00 به طول انجامید. برای کم کردن فشار دشمن، شهید دکتر چمران اعلام آمادگی کرد که عده ای از افراد خود را به منطقۀ نبرد اعزام کند تا به نیروهای دشمن در شمال کرخه کور حمله کنند و تعدادی از آنان را به اسارت بگیرند. با لشکر هماهنگی شد و یک افسر رابطه به محل گروه هید چمران که در طراح بود اعزام گردید تا آنها را به منطقۀ نبرد راهنمایی کند، اما با تاریکی شب نیروهای دشمن نیز عملیات خود را متوقف کردند و در کرانه شمالی کرخه کور و در همان مواضعی که قبل از نبرد نصر در اطراف آبادی سعدون حمودی اشغال کرده بودند مستقر شدند. گروه شهید چمران نیز وارد عمل نگردید و از ساعت ۱۹۰۰ آرامش نسبی در میدان نبرد برقرار شد.
در ساعت ۲۰۳۰ به لشکر ۹۲ زرهی ابلاغ شد تا شبانه کلیه عناصر گردان ۲۹۱ تانک را از شرق کارون به حمیدیه تغییر مکان دهد و زیر امر لشکر ۱۶ زرهی قرار دهد. به لشکر ۱۶ زرهی نیز توصیه شد این گردان را در غرب حمیدیه به عنوان احتیاط نگهدارد. زیرا این نگرانی وجود داشت که فردای آن روز نیز دشمن به حمله خود ادامه دهد و نیروهای ایرانی را تحت فشار قرار دهد بنابراین ممکن بود که لشکر نتواند در مواضع جنوب محور حمیدیه – سوسنگرد مقاومت کند که در این صورت شهر سوسنگرد و تمام منطقه غربی آن مورد تهدید جدی قرار می گرفت.
به این ترتیب در پایان روز ۱۸ دی ماه بعد از ۴ روز نبرد بسیار سخت و توان فرسا و نامتعادل، وضعیت منطقۀ نبرد حمیدیه – سوسنگرد به شرایط قبل از آغاز این نبرد برگشت و تلاش رزمندگان لشکر ۱۶ زرهی که روز اول نبرد با موفقیت درخشانی توأم بود به نتیجه مطلوب نرسید و این لشكر با تحمل تلفاتی سنگین مجبور به عقب نشینی مواضع پدافندی، قبل از آغاز نبرد گردید.
تیپ ۳ زرهی که آسیب فراوان دیده بود در شمال جادۂ حمیدیه – سوسنگرد مستقر شد. به علت اینکه قسمتی از منطقه در غرب حمیدیه باتلاقی و غیرقابل عبور بود عرض منطقۀ پدافندی به حدود 15 کیلومتر تقلیل پیدا کرده بود و باقیماندۀ عناصر دو تیپ ضربه خورده می توانستند از این منطقه پدافند کنند. در طول شب، نیروهای دشمن تلاشی از خود نشان ندادند.
پایان روز چهارم نبرد
انتهای مطلب
