فصل یکم – تجزیه و تحلیل عملیات های عمده از دیدگاه اصول جنگ
3- نحوۀ به کاربردن و رعایت اصول نه گانۀ جنگ در عملیات ثامن الئمه
الف – بررسی کاربرد اصل هدف
(1) مأموریت کلی ابلاغی به لشکر ۷۷ پیاده، عبارت بود از تک به سرپل دشمن در شرق کارون به منظور شکستن محاصره آبادان و تصرف و تأمین کرانه شرقی رودخانه کارون.
لشکر ۷۷ پیاده. هدف های زمینی را برای اجرای مأموریت محوله به شکلی که روی نقشه های شماره ۷ و ۸ مشخص شده، تعیین نمود و تصرف هر کدام از آنها را به یک تیپ ادغامی واگذار کرد و زمان تک را ساعت یک بامداد روز پنجم مهر ماه ۱۳۶۰ انتخاب نمود.
(۲) با توجه به این که هدف بایستی قابل تشخیص، قطعی (سرنوشت ساز)، قابل دسترس (منطقی) و در اکثر موارد قابل نگهداری باشد، ملاحظه می شود در مأموریت های فوق:
(الف) هدف یا هدف ها قابل تشخیص بودند، زیرا موقعیت سرپل دشمن در شرق کارون و کرانه شرقی رودخانه کارون شناخته شده و مشخص بود و هدف های واگذاری نیز روی زمین روشن و قابل تشخیص بودند هدف الف پل حوالی آبادی حفار، هدف ب پل حوالی آبادی قصبه و هدف سوم جاده ماهشهر – آبادان در مرکز منطقه بود.
(ب) هدف ها با ارزش و در حد خود سرنوشت ساز بودند. زیرا اولا شکستن حصر آبادان، دارای ارزشی فراتر از جنبه تاکتیکی و عملیاتی داشت و آن ارزش سیاسی و حیثیتی قضیه بود. کما اینکه فرمانده لشکر ۳ زرهی عراق در تجزیه و تحلیل مورخ 9/4/60 خود، عبور نیروهای عراقی را از کارون جزء اهداف سیاسی و استراتژیک عراق عنوان کرده است. ثانیاً تصرف پل های روی رودخانۀ کارون در حوالی آبادی های حفار و قصبه، سبب قطع راه فرار نیروهای دشمن و نهایتاً انهدام آنها می گردید.
(پ) هدف، با امکانات فراهم شده و تقویت هایی که لشکر 77 پیاده، دریافت کرده بود (حدود 30 گردان مانوری از ارتش و سپاه و 8 گردان توپخانه)، قابل دسترس بود (استعداد دشمن در داخل سرپل حدود 11 گردان مانوری برآورد شده بود).
(ت) هدف به خوبی قابل نگهداری بود، زیرا پس از تصرف آن، نیروها با استفاده از مانع پرارزش رودخانۀ کارون به بهترین شکلی می توانستند منطقۀ متصرف شده را نگهداری نمایند.
(3) از جهات دیگر در تعیین و انتخاب هدف؛ منایع موجود، وضعیت و خصوصیات دشمن، جنبه های نظامی زمین منطقۀ عملیات، مورد توجه قرار گرفته بود.
- نتیجه: با توجه به موارد ذکر شده در بالا، چنین نتیجه می گیریم که در عملیات ثامن الائمه، اصل هدف در سطح بسیار خوبی رعایت گردیده است.
ب – بررسی کاربرد اصل آفند
- قبل از این که در مورد چگونگی اصل آفند در عملیات ثامن قضاوت کنیم، شمه ای از حوادث عملیات مذکور را که در بخش اول بیان شده، یادآور می شویم:
تک در ساعت یک بامداد روز پنجم مهرماه با پیشروی هر سه تیپ ادغامی لشکر آغاز می گردد. در ساعت 8 صبح پست های شنود اعلام کردند دشمن با مشکل کمبود مهمات مواجه شده اند و از حمله سریع ایرانیان سخت به وحشت افتاده و مرتباً درخواست کمک می کنند.
در ساعت 08:32 تیپ 1 اعلام کرد؛ جاده ماهشهر – آبادان، آزاد شد و دشمن در حال عقب نشینی است.
در ساعت 09:30 بعد از درهم شکستن مقاومت دشمن، تعداد اسراء به حدی زیاد شد که تخلیه آنها برای گردان های در خط مشکلاتی ایجاد کرد، کما اینکه گردان 163 پیاده تیپ 1 که با یک گردان پاسدار ادغام شده بود، موفق شد پرسنل 2 گردان عراقی را اسیر نماید. تیپ 3 در محر شمالی به سوی هدف مربوطه در حال پیشروی بود. مقاومت در سر راه تیپ 2 زیاد بود اما تیپ به کندی در حال پیشروی بود. افراد واحدهای تانک و مکانیزه دشمن خودروهای زرهی خود را رها کرده و به نیروهای خودی تسلیم می شدند.
تیپ 3 در ساعت 10:45 به هدف خود (پل قصبه) رسید و درخواست کرد به وی اجازه داده شود به سمت جنوب تک را ادامه داده و تیپ 2 را در تصرف هدفش کمک کند.
بلاخره در ساعت 11 صبح روز پنجم مهرماه تیپ های 1 و 3 اهداف نهایی خود را تصرف کردند. اما مقاومت در مقابل تیپ 2 سبب گردید تصرف هدف مربوطه به روز بعد کشیده شود. در ساعت 7 صبح روز ششم مهرماه تعداد اسرای دشمن به حدود 1500 نفر رسید.
سرانجام تیپ 2 در ساعت 18:20 روز ششم، گزارش داد که به هدف نهایی خود رسیده و مأموریت به طور کامل اجرا گردیده است.
بدین گونه عملیات ثامن بعد از 42 ساعت تلاش مداوم لشکر 77 پیاده و رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مردمی، با موفقیت کامل به پایان رسید و نیروهای دشمن در منطقۀ سرپل شرق کارون، منهدم یا اسیر و یا به غرب کارون فرار کردند و جزیرۀ آبادان از محاصره خارج شد.
نتیجۀ کلی عملیات آفندی ثامن الئمه به شرح زیر بود:
(الف) عملیاتی:
- تصرف سرپل شرق کارون و تأمین کامل ساحل شرق کارون
- خارج کردن آبادان از محاصرۀ یکساله.
- آزادسازی بیش از 150 کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده.
(ب) تلفات پرسنلی دشمن:
کشته و زخمی شدن حدود 3 هزار نفر، اسیر 1656 نفر.
(پ) ضایعات لجستیکی دشمن:
انهدام 90 دستگاه تانک و نفربر و 100 دستگاه انواع خودرو، سرنگونی سه فروند هواپیما و یک فروند بال گردان.
(ت) غنائم:
تانک 100 دستگاه، نفربر 60 دستگاه، لودر 150 دستگاه و تعدادی عراده توپ
- با توجه به برکات و نتایج آفند فوق به این باور می رسیم که در عملیات ثامن الئمه اصل آفند به نحور بسیار خوبی رعایت گردیده است. زیرا علاوه بر آوردن تلفات و ضایعات قابل ملاحضه به دشمن، ابتکار عمل و آزادی عمل لازم را برای ضربه زدن به خصم در منطقۀ بستان کسب کردیم، روحیۀ دشمن را تضعیف و تعادل او را بر هم زدیم و در نهایت ارادۀ خود را برای شکستن حصر آبادان و عقب نشینی به غرب کارون به وی تحویل نمودیم.
- سه شرط مهم برای اجرای تک به شرح زیر می باشد:
(الف) بتوان نیروهای عمده دشمن را خنثی کرد.
(ب) بتوان پس از تصرف هدف، در مقابل پاتک های دشمن مقاومت و پایداری کرد. .
(پ) در نهایت کار، تلفات و ضایعات دشمن، بیشتر از تلفات و ضایعات خودی باشد. ملاحظه می شود که در عملیات ثامن الائمه، قسمت عمده لشکر ۳ زرهی عراق منهدم و خنثی شد. شکل منطقه عملیات نیز به نحوی بود که به علت وجود مانع رودخانه کارون، دشمن امکان و توانایی وارد عمل کردن احتیاط های غیر محلی را اصولا نداشت. و در نهایت تلفات و ضایعات دشمن به مراتب بیشتر از تلفات و ضایعات خودی بود. در واقع تلفات و ضایعات خودی بسیار ناچیز و حتی قابل اغماض بود.
- نتیجه: با توجه به مراتب بالا، نتیجه می گیریم که اصل آفند در عملیات ثامن الائمه در
سطح بسیار خوبی رعایت گردیده است.
پ – بررسی کاربرد اصل تمرکز قوا
با نگرش به این که در اصل تمركز قوا باید کلیه عوامل توان رزمی را در جایی که تأثیری تعیین کننده بر نیروی دشمن دارد، متمرکز نمود، عملیات ثامن الائمه را مورد تحلیل قرار می دهیم
- توان رزمی لشکر ۷۷ به تنهایی برای وصول به اصل تمرکز کافی نبود به همین دلیل، فرمانده لشکر ۷۷ پیاده (سرهنگ شهاب الدین جوادی) با فرمانده سپاه پاسداران خوزستان برادر رحیم صفوی) که علاقه مند به اجرای عملیات قاطع در منطقه آبادان – ماهشهر بود، حضور مذاکره می کند و ایشان تضمین های کافی برای شرکت مؤثر نیروهای سپاه در عملیات به فرمانده لشکر ۷۷ می دهد و در شهریور ماه ۶۰، سپاه پاسداران با شتاب دادن بسیج نیروهای داوطلب مردمی حدود ۱۵ گردان که هر گردان حدود ۲۰۰ نفر بود برای همکاری با لشکر ۷۷، آماده می نماید. از طرف دیگر فرمانده لشکر ۷۷ درخواست می نماید که تیپ 3 آن لشکر که در جبهه غرب (منطقه گیلانغرب) مستقر بود، رها شده و به لشکر متبوع ملحق شود. .
در شهریور ماه 1360 عناصر شرکت کننده در عملیات، عبارت بودند از لشکر 77 با 9 گردان پیاده، 2 گردان تانک، یک گردان سوار زرهی، به اضافۀ یک گردان تانک از لشکر 92 زرهی که زیر امر لشکر 77 پیاده قرار داده شدند همچنین به این توان 15 گردان سپاهی که آموزش های لازم را طی کرده و از روحیۀ بالایی برخوردار بودند اضافه شد یهنی در مجکوع نیروهای مانوری حدود 30 گردان بودند و در مقابل، استعداد دشمن در منطقه سرپل حدود 11 گردان بود. ضمناً 8 گردان توپخانه صحرایی با کالیبرهای مختلف نیروهای خودی را پشتیبانی می کردند و حداکثر توجه در هماهنگی آتش های پشتیبانی به عمل آمده بود.
- ملاحظه می شود از لحاظ عوامل محسوس توان رزمی، تقریباً یک برتری 3 به 1 برای نیروهای خودی فراهم شده ایت که با احتساب ، عوامل غیرمحسوس توان رزمی از قبیل ایمان، انگیزه، روحیه که نیروهای خودی از آن عمیقاً برخوردار بودند، این برتری به مراتب افزایش یافته بود.
- تقویت لشکر 77 با یگان هایی از لشکرهای 16 و 92 زرهی و سایر یگان ها به وسیلۀ نیروی زمینی، نشان از آن دارد که نیروی زمینی نیز مسئله تمرکز دادن توان رزمی بیشتر در محلی که تأثیری تعیین کننده بر نیروهای دشمن دارد، توجه نموده است.
- نکته ای که باید به آن توجه شود این است که به علت گسترش یکنواخت دشمن در منطقۀ سرپل، لشکر 77 پساده، به صورت قاطعی تلاش اصلی را سازمان نداده بود، هرچند ظاهراً تیپ 2 را در جنوب در نقش اصلی مأمور تصرف پل حفار نموده و مسئولیت تثبیت قسمت عمده دشمن را در مرکز به عهدۀ تیپ 1 واگذار کرده و تیپ 3 را در شمال مسئول تأمین پل قصبه نموده بود. اما اصولاً مأموریت هر سه تیپ و به ویژه تیپ های 2 و 3 مهم و حساس بود و می توان گفت اصل تمرکز در سطح شهر، در ضلح جنوبی و شمالی سرپل لحاظ شده بود. برای مداومت اصل تمرکز، لشکر 77 پیاده 2 گردان پیاده و یک گردان تانک را در احتیاط نگهداشته بود.
- نتیجه: با توجه به مطالب بالا، نتیجه می گیریم که در عملیات ثامن الئمه و در منطقۀ عملیات شرق کارون، اصل تمرکز در سطح خوبی رعایت گردیده است.
انتهای مطلب
