فصل یکم – تجزیه و تحلیل عملیات های عمده از دیدگاه اصول جنگ
3- نحوۀ به کاربردن و رعایت اصول نه گانۀ جنگ در عملیات ثامن الئمه
ج – بررسی کاربرد اصل مانور
تیپ ا در مرکز پس از عبور از داخل قسمتی از یگان های تیب ۲، عباس دشمن را در جنوب جاده آبادان – ماهشهر منهدم و با ادامه تک، یگان های دشمن را در شمال جاده آبادان – ماهشهر منهدم و جناح شرقی تیپ های ۲ و ۳ را تأمین می کرد. ۲ گردان پیاده (منها) و یک گردان تانک (منها) احتیاط های لشكر را تشکیل می دادند.
ملاحظه می شود که طرح مانور لشکر، یک طرح مانور معمولی و ساده بود که در آن می بایستی حداقل ۲ رخنه در مواضع دشمن ایجاد می شد. قابلیت انعطاف طرح مانور لشکر در چند مورد زیر مشاهده می شود:
* وجود ۳ یگان احتیاط با گسترش مجزا، به منظور اعمال نفوذ در منطقه هر تیپ تکور به صورت مستقل. در عمل نیز از یکی از آنها (گردان ۱۳۴ پیاده) به منظور پر کردن شکاف حاصله بین تیپ های ۳ و ۱ و حفاظت جناح شرقی تیپ ۳ بهره برداری شد.
* گسترش یگان های توپخانه تحت کنترل لشکر ۷۷ و طرح ریزی صحیح آتش های پشتیبانی و به ویژه هماهنگی مؤثر آنها، به بعد قابلیت انعطاف مانور لشکر، کمک فراوانی نموده است.
* انتخاب سه سمت تک مجزا (جنوب به شمال، شمال به جنوب، شرق به غرب) برای طرح مانور لشکر، بر مبنای گسترش آسیب پذیر دشمن در منطقه سرپل، دانسته یا ندانسته، قابلیت انعطاف در طرح مانور به وجود آورده بود بدین معنی که موفقیت در هر کدام از آنها به شادت مانور سایر نیروهای خودی را تسهیل می نمود و در مقابل، قابلیت انعطاف طرح پدافندی دشمن را محدود و تضعیف می کرد. کما اینکه در عمل چنین شرایطی پیش آماد و اگر به تیپ ۳ اجازه داده می شاد، قادر بود با ادامه پیشروی به سمت جنوب، هدف تیپ ۲ رانیز به تصرف خود در آورد.
وجود مانع مهم رودخانه کارون در پشت عناصر لشکر ۳ زرهی عراقی، با دو محل محدود عبور (پان های حفار و تسبه)، کاربرد احتباط های دشمن مستقر در غرب کارون را بسیار مشکل و حتی در شرابه رزم غیر ممکن نموده بود. در واقع جبر ناشی ازتأثیر منطقۀ عملیات، دست دشمن را از انتخاب هر راه کار مناسبی نهی کرده بود. این موضوع متقابلاً آزادی عمل لشکر ۷۷ را تقویت نموده بود
(ب) از لحاط بعد تحرک مانور، لشکر ۷ پیاده (تقویت شده)، ماهیتاً یک لشکر پیاده
بود که با ۱۵ الی ۱۶ گردان پیاده سپاه پاسداران و ۳ گردان تانک از سایر یگان ها تقو۔ گردید، که از لحاظ تحرک در سطح پائین یا متوسطی قرار داشت. اما چون عملیات به روش تک شبانه و به صورت پیاده، توأم با غافلگیری انجام شده، طبیعتا بعد تحرک مانور، ابتدا نقش تعیین کننده ای نداشته است، اما بعد از روشن شدن هوا، ضعف تحرک تأثیر خود را بر جای گذاشت و به دشمن فرصت داد قسمت قابل ملاحظه ای از نیروهای خود را از اسارت و انهدام نجات دهد.
(پ) منظور از “قدرت مانور” این است که سرانجام جابه جایی و حرکت دادن توان رزمی باید منجر به استقرار یک نیروی کارا و پرقدرت، در محل آسیب پذیر دشمن یا هنگام وصول به هدف گردد.
با توجه به تعریف بالا، این سؤال مطرح می شود که آیا حرکات و جابه جایی های یگان های تابعه لشکر ۷۷ پیاده (تقویت شده در هر زمان و در هنگام وصول به هدف، با صلابت و و قدرت انجام گرفته است؟ و آیا پس از تصرف هدف ها، نیروها کارایی و قدرت لازم را برای حفظ موقعیت به دست آورده داشته اند؟
برای پاسخ دادن به سؤال بالا، روند این جابه جایی ها و وضعیت نیروها را در ابتدا و در خلال هدایت عملیات بررسی می کنیم.
تيب الشکر ۷۷ پیاده تقویت شده (شامل ۲ گردان پیاده ارتشی، یک گردان تانک، یک گروهان سوار زرهی به اضافه ۷ گردان رزمنده پیاده سپاه پاسداران) جمعا به استعداد ۱۰ گردان مانوری به منطقه تیپ ۶ زرهی عراق به استعداد ۴ عداد ۴ گردان (۳ گردان تانک و یک گردان سایه)، در تاریکی شب یعنی زمانی که تانک ها کارایی کافی نداشتند تک کرد.
تیپ 2 لشکر 77 پیاده تقویت شده (شامل 3 گردان پیاده ارتشی، یک گردان تانک تقویت شده به اضافه 4 گردان رزمندۀ سپاه پاسداران) جمعاً به استعداد 8 گردان به منطقۀ تیپ 44 پیادۀ عراق به استعداد 3 گردان پیاده، تحت تاریکی شب تک می کرد.
تیپ 3 لشکر 77 پیادۀ تقویت شد (شامل 2 گردان پیاده ارتشی، حدود یک گردان تانک به اضافۀ 5 گردان رزمند سپاه پاسداران) جمعاً به استعداد 8 گردان به منطقۀ تیپ 8 مکانیزه عراق به استعداد 4 گردان (3 گردان مکانیزه و یک گردان تانک) در تاریکی شب تک می کرد.
با توجه به وضعیت تیپ های تقویت شدۀ لشکر 77 که در بالا بیان گردید ملاحظه می شود که قدرت تیپ های خودی در آغاز عملیات، برتر از دشمن بوده است، بدیهی است، حرکات و جا به جایی آنها یا به عبارت دیگر مانور آنها نیز بایستی این نیروها را در وضعی مناسب تر نسبت به دشمن قرار دهد.
سرانجام تک لشکر در ساعت 1 بامداد ذور پنجم مهرماه 60 آغاز گردید. تک یگان ها تا نزدیکی اولین خاکریزهای دشمن کشف نگردید، اما در این محل ابتدا تک تیپ 1 و سپس تک تیپ های 2 و 3 کشف شد، لذا طبق درخواست تیپ های تک ور آتش تهیه که برای مدت 10 دقیقه پیش بینی شده بود اجرا گردید. در منطقه هر سه تیپ، خاکریزهای مقدم دشمن که احتمالاً به وسیلۀ عناصر تأمینی وی اشغال شده بود به تصرف رزمندگان ایرانی درآمد.
از ساعت 13 مقاومت دشمن به صورت جدی آغاز شد که بیشترین آنها در منطقۀ عمل تیپ 2 بود. مقاومت دشمن در منطقۀ تیپ 1 در جنوب جادۀ ماهشهر – آبادان شکسته می شود و تیپ 1 به سمت جادۀ مذکور به پیشروی ادامه می دهد. تیپ 2 پیاده که به کارخانۀ شیر پاستوریزه نزدیک شده بود با مقاومت شدید دشمن توأم با میدان های مین حفاظتی مواجه گردید. تیپ 2 تا هدف مربوطه اش که پل حفار بود حدود 5 کیلومتر فاصله داشت، به همین علت دشمن بیشترین مقاومت را در مقابل این تیپ از خود نشان می داد. تیپ 3 پیاده با آهنگی مناسب به پیشروی خود ادامه داد، اما به علت اینکه شکافی بین تیپ 3 و تیپ 1 به عرض قابل ملاحظه ای به وجود آمده بود، فرمانده تیپ 3 نگران تأمین جناح شرقی خود شد و از لشکر درخواست نمود که شکاف مذکور را پر کند و جناح تیپ 3 را تأمین نماید. لذا لشکر در ساعت 04:15 گردان 134پیاده را که در احتیاط لشکر بود برای حل مشکل مزبور وارد عمل می نماید. ضمناً گردان 291 تانک که پس از عبور تیپ 3 از منطقۀ مربوطه اش آزاد شده بود در احتیاط لشکر قرار می گیرد.
تیپ های 1 و 2 پس از درهم شکستن مقاومت های دشمن، در ساعت 5 صبح به خاکریز دوم دشمن که در حقیقت مواضع اصلی پدافندی دشمن بود نزدیک شدند. اما نیروهای عراقی در این مواضع پیشروی نیروهای خودی را متوقف ساختند. بعد از آغاز روسنایی کامل روز اول عمیلات، میدان نبرد فعال تر شد و نیروهای هوایی طرفین وارد کارزار شدند، بالگردان ها به پرواز درآمدند و توپخانه ها در نهایت قدرت به اجرای آتش پرداختند.
نیروهای دشمن موفق شدند تا ساعت 7 صبح در پیشروی نیروهای خودی اختلال ایجاد کنند از جمله گروزه رزمی 37 شیراز که زیر امر تیپ 1 قرار داشت و در شمال جاده ماهشهر –
آبادان از شرق به غرب پیشروی می کرد به علت برخورد با میدان مین در ساعت ۶۴۰ متوقف گردید و در خواست مهندسی اضافی نمود. چون این گروه رزمی بین تیپ های او ۳ قرار داشت، لذا به تبع، پیشروی عناصر تیپ های مذکور موقتا دچار اختلال شد.
تلاش پیگیر نیروهای خودی سبب گردید که اراده دشمن تضعیف گشته و بالاخره در ساعت ۰۸۳۰ روز پنجم مهر ماه تیپ ۱ اعلام داشت؛ “جاده ماهشهر – آبادان آزاد شد”. در ساعت ۰۹۳۰ خاکریز دوم دشمن در شمال محور ماهشهر – آبادان به تصرف تیپ ۱ در آمدو ضمن تأمين جناح شرقی تیپ های ۲ و ۳، نیروهای خودی در وضعی بر تر نسبت به دشمن قرار گرفتند و افراد زیادی از دشمن به اسارت نیروهای خودی در آمدند از جمله گردان ۱۶۳ پیاده تیپ ۱ که با یک گردان پاسدار ادغام شده بود موفق شد پرسنل ۲ گردان عراقی را اسیر نماید. تصرف هدف مرکزی تاثیر بسیار مثبتی روی پیشروی تیپ های ۲ و ۳ به ویژه تیپ ۳ گذاشت.
تیپ ۳ پیاده در شمال منطقه موفق شد به هدف اصلی خود نزدیک شود. افراد یگانهای تانک و مکانیزه دشمن خودروهای زرهی خود را رها می کردند و خود را به نیروهای خودی تسلیم می کردند. لشکر از رانندگان یگان های زرهی خودی برای تخلیه خودروهای زرهی دشمن استفاده نمود.
سرانجام در ساعت ۱۱ صبح روز اول عملیات، تیپ های ۱و ۳ به هدف های نهایی خود رسیدند و به پاکسازی و تسخیر کامل هدف مشغول شدند.
نکته ای که با بعد “قدرت مانور” در این عملیات ارتباط مستقیم پیدا می کند این است و پس از تصرف پل قصبه، از لشکر درخواست کرده به وی اجازه داده شود به با پیشروی را ادامه دهد و قسمتی از مأموریت تیپ ۲ را که به شدت با دشمن و بود، به عهده بگیرد. لشکر با این درخواست موافقت نمی کند و گردان ۲۵۶ تانک مأمور از لشکر 92 زرهی را که در احتیاط لشکر قرار داشت، زیر امر تیپ 2 قرار می دهد تا بدین وسیله، مشکل تیپ 2 را حل کند.
نیروهای دشمن در یک منطقۀ کوچکی برای نگهداری پل حفار مقاومت سرسختانه ای از خود نشان می دادند. تیپ 2 لشکر 77 در ساعت 14 روز یکم عملیات با اجرای یک مانور در ناحیۀ شمال شرقی نیروهای دشمن، با عناصر تیپ 3 لشکر متبوع الحاق حاصل نمود اما مقاومت دشمن در حوالی پل حفار به حدی شدید بود که تا آغاز روز دوم عملیات نیز، تیپ 2 نتوانست به هدف خود دسترسی پیدا کند.
در روز دوم عملیات، تلاش تیپ ۲ برای دسترسی به هدف ادامه یافت و سرانجام در ساعت ۱۸:۲۰ روز ششم مهر ماه (روز دوم عملیات) تیپ ۲ گزارش نمود مأمور به طور کامل اجرا شد.
بدین ترتیب لشکر ۷۷ پیاده توانست پس از حرکت و جابه جایی نیروهای تحت امر آنها را با قدرت قابل قبول به سمت هدف هدایت نموده و پس از وصول به هدف در وضعیتی – ت نسبت به دشمن قرار دهد و با اتکاء به مانع رودخانه کارون، موقعیت خود را حفظ نماید.
- نتیجه: با توجه به جریان مانور لشکر ۷۷ پیاده ( تقویت شده که در بالا به طور خلاصه بیان شد، چنین نتیجه می گیریم که در عملیات ثامن الائمه اصل مانور به شکل بسیار خوبی رعایت گردیده است.
انتهای مطلب
