فصل دوم – تجزیه و تحلیل عملیات های عمده از دیدگاه توان رزمی
2 – نحوه کاربرد توان رزمی در عملیات نصر (کرخه کور) (15/10/59)
الف – بررسی نحوه کار برد عوامل فیزیکی توان رزمی
– یگان های مانوری:
استعداد و گسترش دشمن در محدود منطقه عمل لشکر ۱۶ به شرح زیر بود:
(1) تیپ ۴۳ زرهی لشکر 9 شامل ۴ گردان مانوری در شمال کرخه کور
(2) گردان تانک لشکر ۱۴ در منطقه سعدون حمودی.
(3) تیپ ۳۵ زرهی لشکر 9 شامل ۴ گردان مانوری.
(4) تیپ ۳۱ نیروی مخصوص (-) حداقل شامل ۲ گردان در منطقه دب سعید.
(5) تیپ ۸ مکانیزه لشکر ۳ شامل ۴ گردان مانوری در منطقه دب حردان.
(6) تیپ ۲۰ مکانیزه لشکر ۵ مکانیزه شامل ۴ گردان در شمال پادگان حمید.
* جمع گردان های مانوری دشمن در داخل منطقة عمل لشکر ۱۶ زرهی:
گردان 19 = 4+1+4+2+4+2
* تقویت های دشمن در خارج منطقۀ عمل لشکر 16 زرهی:
- عناصری از لشکر 3 در منطقۀ نیسان
- عناصری از لشکر 3 در منطقۀ گرمدشت
- عناصری از لشکر 11 مستقر در منطقۀ عمومی خرمشهر
(پ) استعداد نیروهای عمل کنندۀ خودی در عملیات نصر:
«1» تیپ 1 لشکر 16 زرهی، 3 گردان
«2» تیپ 3 لشکر 16 زرهی، 3 گردان
«3» تیپ 2 لشکر 92 زرهی، 3 گردان
«4» گردان 291 تانک لشکر 77، 1 گردان
*جمع گردان های مانوری خودی: گردان ۱۰ = 1+3+3+3
(ت) با توجه به موارد بالا ملاحظه می شود که:
«1» صرف نظر از این موضوع که گردان های دشمن دارای استعداد نسبتا” كامل بوده اند و گردان های خودی استعدادی پائین تر از ۷۰ درصد داشته اند، نسبت توان رزمی ملموس خودی به دشمن در مجموع ده نوزدهم یعنی یک به دو بوده است. یا به عبارت دیگر توان رزمی دشمن از لحاظ یگان های مانوری، حدود ۲ برابر نیروهای شرکت کننده خودی بوده است (بدون احتساب تقویت های دشمن).
* تصمیم به تک در چنین شرایطی، زمانی قابل قبول است که برآوردها و تخمین ها نشان دهد که عوامل غیر فیزیکی توان رزمی خودی به مراتب برتر از دشمن است و مضافا” بهره برداری از عوامل مؤثر در افزایش توان رزمی (بر ترساز) به گونه ای باشد که دشمن را از استفاده از برتری فیزیکی خود، محروم سازد. عملیات مرحله یکم تا پاکسازی شمال رودخانه کرخه کور می توانست چنین شرایط و مزیتی را به وجود آورد، اما ادامه عمليات بدون توجه به زمین و دشمن، کاربرد توان رزمی را دچار اختلال نمود.
«2» اکنون کاربرد عوامل توان رزمی را به صورت منطقه ای و مرحله ای بررسی می کنیم:
«الف» مرحله يكم: تیپ 3 لشکر ۱۶ با به کارگیری عوامل غیر فیزیکی توان رزمی به ویژه ایمان و انگیزه و بهره برداری از عوامل مؤثر در افزایش توان رزمی به ویژه عملیات اطلاعات و حفاظت اطلاعات، مانور و غافلگیری و با کمک گرفتن از تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی، توانست تعادل عوامل فیزیکی توان رزمی را به نفع خود برهم زند و تیپ ۴۳ زرهی لشکر ۹ را در هم بکوبد و ضمن به اسارت گرفتن شماری از دشمن (حدود ۷۰۰ نفر) شمال رودخانه کرخه کور را از وجود دشمن پاک نماید و در شرایط ایده آلی نسبت به دشمن قرار گیرد. اما متأسفانه به تیپ مذکور دستور داده شد از کرخه کور عبور کند و در دشت رودخانه مستقرشود.
تیب ازرهی لشکر ۱۶ که در پنج کیلومتری جنوب هویزه مستقر بود در حیکن قالا ماراحظه ای در پیش رو نداشت با برتری توان رزمی، به سمت غرب پیشروی کرد سبب ۳ که از رودخانه عبور کرده بود الحاق حاصل نمود و این نیب نیز در شرایی کنم” آسیب پذیر در دست باز گسترش پیدا کرد.
«ب» به مرحله دوم: در حالی که لشکر می توانست با برتری توان رزمی که تر اثر تفيق مؤتر سه عامل توان رزمی حاصل شده بود، فمن انهدام نیروهای دشمن در شم۔ کرخه کوره تا فراهم شدن شرایط مناسب برای ادامه تک، با حفظ برتری در امتداد ساح شمالی کرخه کور پدافند تماید، به یگان ها دستور داد از رودخانه کرخه کور عبور نموده و در جنوب آن در وضعی آسیب پذیر و نامناسب مستقر شوند و این در حالی بود که دشمن سن حرکت دادن احتیاط های خود، یک برتری قاطعی از لحاظ مجموعه عوامل توان رزمی کسب کرد و با بهره گیری از ضعف گسترش نیروهای خودی، ضمن وارد نمودن تنفات و خسارات بسیار سنگین، نیروهای خودی را وادار به عقب نشینی به خط تماس اولیه و حتی عقب تر نمود سرهنگ زرهی ستاد يعقوب حسینی که مسئولیت طراحی و حتی هدایت این عملیات ره عهده داشته در این خصوص اظهار نموده که ایشان به دلایل متعدد مخالف ادامه تک به طرف پادگان حمید بوده و اعتقاد داشته است که تا روشن شدن وضعیت و ارزیابی دشمن، أصح است در امتداد ساحل شمالی کرخه کور پدافند کنیم، اما مسئولین با وی هم عقیده نبوده و معتقد بوده اند که نیروها در همان مرحله اول از رودخانه کرخه کور عبور کرده و تک سمت پادگان حمید ادامه دهند.
* نتایج عملیات نشان می دهد که کاربرد یگانهای مانوری درمرحلۀ دوم درست نبوده است.
(2) آتش های پشتیبانی:
یکی از مؤلفه های مؤثر عوامل فیزیکی توان رزمي آتش های پشتیانی است:
(الف) تعداد گردان های توپخانه خودی و دشمن طبق سوابق موجود تقریبا” متعادل بوده اند توپخانه لشکرهای ۹ و ۵ عراق یگان های خود را پشتیبانی کرده اند و توپخانه لشکرهای ۱۶ زرهی و ۹۲ زرهی در پشتیبانی از یگان های لشکر ۱۶ فعالیت داشته اند.
سوابق و گزارشات عملیات حکایت از آن دارد که در هنگام پاتک عراق، توپخانه خودی، نقش بسیار مؤثری را در جلوگیری از انهدام نیروهای خودی ایفاء نموده و در واقع کمبود و ضعف یگان های مانوری خودی را تا حد زیادی جبران کرده است.
(ب) نیروی هوایی و هوانیروز در طول مدت پاتک های دشمن، پشتیبانی های ارزندهای از نیروهای خودی به عمل آورده اند و آنها نیز مانند توپخانه، در جبران کمبود عناصر مانوری خودی، نقش ارزنده ای را ایفاء نموده اند. در همین راستا روز ۱۷ دی ماه ۴ فروند هواپیما و ۲ فروند بالگردان خودی مورد هدف هواپیماها و موشک های سام دشمن قرار گرفتند و سقوط نمودند.
(3) یگان های پشتیبانی رزمی:
با توجه به اینکه نیروهای نظامی از لحاظ مهندسی کمبود داشتند، لذا نیروهای مردمی با پشتیبانی بی دریغ خود، در امر جاده سازی و ایجاد خاکریزها در منطقه که جنبه حیاتی داشت. نیروهای ارتشی را کمک نمودند.
از لحاظ ارتباط و مخابرات، همان طور که در صفحه ۱۸۶ بخش اول آمده. ارتباط مداوم بین قرارگاه عملیاتی نیروی زمینی و لشکرهای عمل کننده، یکی از نکات بارز در عملیات کرخه کور بوده است.
(4) پشتیبانی خدمات رزمی:
عملیات نصر، وضعیت آماد بسیار خوب بود. بجز آماد وسایل سنگین مهندسی خرد نداشت، مواد غذایی و آب به وفور در اختیار قرار می گرفت. سوخت به ارگان ها تحویل می شد. مصرف مهمات زیاد بود (در زمان پاتک عراق) و مهمات تانک ها چندین بار تجدید آماد شد. مهمات ذخیره به اندازه کافی در خوزستان نبود و خرم آباد و کازرون و نقاط دیگر آماد مهمات، به اهواز حمل می شد، با این وجود کمبودی به وجود نیامد.
وضعیت نگهداری به طور کلی خوب نبود و به علت عدم اجرای برنامه های نگهداری در خلال انقلاب و بعد از پیروزی آن، در زمان شروع جنگ تحمیلی وضعیت نگهداری وسایل به ویژه وسایل سنگین مانند، تانک ها، نفربرها، توپ ها و خودروها رضایت بخش نبود. در شروع جنگ اقدامات موثری برای بهبود نگهداری به عمل آمد، با وصف این در موقع عملیات نصر وضعیت نگهداری در سطح مناسبی نبود. در بازدیدی که قبل از عملیات نصر از تیپ 1 لشکر ۹۲ زرهی که در جبهه جنوبی اهواز مستقر بود، به عمل آمد، تعداد تانک های ۳ گردان تانک این تیپ (گردان های ۲۳۱، ۲۳۲ و ۲۶۴) حدود ۳۰ دستگاه بود. گردان ۲۳۱ تانک (ام 60 ) فقط ۷ دستگاه تانک داشته است که با برداشت ۵۰ دستگاه تانک از لشکرهای ۱۶ زرهی و ۲۱ و تحویل آن به لشکر ۹۲، مشکل تا حدی مرتفع گردید. تعداد زیادی از تانک های لشکر ۹۲ در بار ها به صورت تعمیری و یا نداشتن خدمه بی مصرف شده بودند. کمبود آمبولانس بسیار شدید بود و بناچار از خودروهای معمولی برای حمل مجروح استفاده می شد.
با توجه به وضعیت نگهداری که در بالا به آن اشاره شد، طبعا” ترابری هم رضایت بخش بود. به ویژه کمبود خودروهای تانک بر، مشکلات زیادی در جابه جایی خودروهای شنی در ایجاد می کرد و تغییر مکان ها با تأخیر زیادی انجام می گرفت.
پرسنل و وسایل و تجهیزات و تسهیلات بهداری، مانند سایر مسایل پشتیبانی، کمبود فوق العاده ای داشت. گردان ها فاقد پزشک بودند، حمل مجروح با جیپ، وانته و در برخی موارد با نفربر شنی دار انجام می گرفت. با وصف این در اثر تلاش پرسنل مسئول تخلیه قریب ۷۰۰ نفر مجروح و ۲۰۰ نفر شهید با حداقل تأخیر انجام گرفته است.
- نتیجه: در مرحله یکم عملیات تا قبل از عبور یگان های لشکر ۱۶ از کرخه کور عوامل فیزیکی توان رزمی لشکر ۱۶ در سطح خوبی به کار گرفته شده اند. اما با ادامۀ تک و عبور تیپ 3 از کرخه کور و استقرار در دست باز جنوب ذکرخه کور، توان رزمی لشکر به شدت در شرایط آسيب پذیر قرار گرفته است و به همین علت در اثر پاتک دشمن، لشکر ضمن قبول تلفات و خسارات سنگین، مجبور به عقب نشینی به مواضع قبل از عملیات می گردد. .
انتهای مطلب
