شامل پاتک در پل کرخه و تصرف سر پل-2
– شرح کلي منطقه عمليات
الف- جو:
حمله عمومي نيروهاي متجاوز عراق به خوزستان از آخر شهريور ماه 1359 آغاز شد و حمله متقابله تيپ 2 زرهي در اوايل دهه دوم مهر ماه بود در اين موقع از سال، هوا بسيار گرم و خشک است. درجه حرارت در روز، بالاتر از 42 درجه است، ولي معمولاً در اين موقع هوا صاف و آرام است و تنها عامل مؤثر در عمليات، گرماي هوا است.
ب- زمين:
- عوارض طبيعي:
(الف) برجستگيها: پل ثابت کرخه در محور انديمشک دهلران، در منتها اليه ارتفاعات لرستان در جنوب غربي انديمشک احداث شده است. آخرين تپهها که به دشت جنوبي و شرقي تسلط کامل دارند، درست در طرفين پل قرار دارند. در دست داشتن اين تپهها، کنترل بسيار خوبي براي منطقه جنوبي جاده پاي پل عينخوش و کرانه شرقي رودخانه کرخه ايجاد ميکند. اين تپهها به تپه اسکندرخان در غرب پل و تپههاي کمانه در شرق پل نامگذاري شدهاند. ادامه اين تپهها در ساحل جنوب غربي رودخانه، به ارتفاعات تپه چشمه، بلتا و سپتون و بالاخره شاوريه منتهي ميگردد که دامنه ارتفاعات لرستان بوده و تا دهلران و مهران امتداد دارد. تپههاي شمال شرقي پل با حالت قوسي تا شمال غربي شهر انديمشک امتداد مييابد و جاده انديمشک اهواز را کنترل ميکند.
(ب) رودخانه کرخه، در منطقه پاي پل غير قابل عبور ميباشد. فقط از پل ثابت مي‌توان از رودخانه عبور کرد. عرض رودخانه در محل پل حدود 70 متر است در مواقعي که آب رودخانه کم ميشود دو گذار در طرفين پل بهصورت قابل عبور در مي‌آيد. عمق رودخانه در جنوب شرقي پل به حدّي است که احداث پل شناور در آن امکانپذير ميباشد.
(پ) باطلاقها و آبگرفتگيها: در منطقه دزفول عينخوش وجود ندارد.
(ت) جنس زمين: در منطقه غرب رودخانه کرخه بهجز در کشتزارها، سخت و محکم است. ارتفاعات و تپهماهور، شني و محکم است. زمين بهجز در مزارع، آن هم در هنگام آبياري، همه جا قابل عبور براي خودروهاي شني دارو چرخدار است.
(ث) روييدنيها: در طرفين پل، ارتفاعات فاقد درخت و حتي علف است. بهخصوص در مهر ماه عاري از هرگونه سبزي ميباشد. در آباديهاي طرفين رودخانه، درخت‌زارهاي کمي وجود دارد که از لحاظ نظامي حائز اهميت نميباشد.
- عوارض مصنوعي:
(الف) شهرها و آباديها: در منطقه عمليات پاي پل کرخه، شهري وجود ندارد. نزديکترين شهر، انديمشک است که تا پل 25 کيلومتر مسافت دارد. پادگان يک گردان سوار زرهي در شمال شرقي پل احداث شده و يک ساختمان خبازخانه نيز درست در جنوب غربي مشرف به پل ساخته شده و نزديکترين آبادي به پل، آبادي سرخه نادري است. در جنوب آن، آباديهاي سرخه فيليه و سرخه صالح قرار دارند.
(ب) کانالهاي آبياري: در جنوب تپههاي غربي پل در کشتزارهاي آباديهاي سرخه فيليه و سرخه صالح چند کانال آبياري احداث شده که آب چاههاي عميق و همچنين رودخانه کرخه بهوسيله موتور وارد اين کانالها ميشود و جاليزها و کشتزارها را آبياري ميكرد.
(پ) زمينهاي کشاورزي و درختزارها: در دامنه جنوبي تپههاي ساحل غربي، مزارعي وجود دارد که در اين موقع از سال (مهر ماه) کشت و زرعي ندارد و غالباً خشک است.
(ث) جادهها: جاده اصلي انديمشک، عينخوش، دهلران، مهران از پل کرخه ميگذرد. اين جاده مهمترين محور مواصلاتي از انديمشک، دزفول به دهلران، مهران و ايلام ميباشد. يک جاده در 4 کيلومتري جنوب پل از اين محور جدا ميشود و به ايستگاه رادار پايگاه هوايي دزفول متصل ميشود که ادامه اين جاده به مسير دوسلک و بالاخره فکه در مرز ايران و عراق منتهي ميگردد.
(ث) خاکريزها: کانالهاي آبياري که در غرب آباديهاي سرخه فيليه و سرخه صالح ايجاد شد بهمنظور بالاتر قرار دادن سطح آب از زمينهاي اطراف، حدود 3 متر ارتفاع دارد. در نتيجه خط دفاعي مناسبي در دامنه جنوبي با تپهها تشکيل ميدهد.
پ- جنبههاي نظامي زمين منطقه عمليات:
(1) عوارض حساس: پل فلزي ثابت در اين منطقه از عمليات، خود يک عارضه بسيار حساس است، زيرا در دست داشتن آن، امکان حرکت در طرفين رودخانه را ايجاد مينمايد. در صورت تخريب اين پل، حرکات صرفاً بايد بهوسيله پل شناور انجام گيرد. در فصل پاييز و زمستان که بارندگيهاي فصلي در منطقه كرمانشاهان و لرستان مي‌بارد، رودخانه کرخه طغياني ميگردد و اعتماد چنداني به پل شناور نميتوان نمود. چنانکه در پاييز و زمستان سال 59 دو بار پل شناور احداثي نيروهاي ما را سيل برد. بعد از پل، عوارض حساس تپههاي طرفين رودخانه است که در هر دو طرف از امتيازات ويژهاي برخوردارند. در دست داشتن تپههاي شرقي امکان عبور دشمن از پل را مشکل ميسازد و در دست داشتن تپههاي غربي نيز کرانه غربي رودخانه را تأمين مينمايد. بنابراين به دست گرفتن کنترل تپههاي طرفين پل براي نيروهاي ما و دشمن حائز اهميت فوق‌العادهاي بود.
(2) معابر وصولي: براي عبور از رودخانه کرخه و تصرف تپههاي شرقي يا غربي فقط يک معبر وجود دارد و آن هم پل است. البته پس از عبور از پل، حرکات بهسمت شمال شرق يا جنوب غرب داراي معابر وصولي بيشتري است. ولي در هر حال محور اصلي محور انديمشک دهلران است و هرگونه حرکات بايد متکي به آن اجرا گردد. در 10 کيلومتري شمال پل نيز محل مناسبي براي احداث پل شناور وجود دارد که مستقيماً به تپههاي شاوريه و علي‌گره‌زد منتهي ميگردد. در بهار سال 1360 اين پل بهوسيله نيروهاي ما احداث شد و چند يگان توپخانه به شمال غربي رودخانه عبور داده شد، ولي استفاده مهمي از آن بهدست نيامد. (بهعلت نداشتن واحد مانور).
(3) اختفاء و پوشش: تپههاي متعدد و شيارهاي زيادي که در منطقه وجود دارد اختفاء و پوشش مناسبي در هر طرف رودخانه ايجاد ميکند.
(4) ميدان ديد و تير: در منطقه غرب طرفين پل کرخه بهعلت تپهماهورها ميدان ديد و تير متغير است ولي بهطور کلي هر قدر به دامنه جنوبي تپهها نزديکتر ميشود ميدان ديد و تير عالي ميگردد.
(5) موانع: مهمترين مانع در اين منطقه عمليات رودخانه کرخه است و پس از عبور از رودخانه شيب ارتفاعات در قسمتي از منطقه عمليات مانع قابل ملاحظهاي براي حرکت خودروهاي شني دارو چرخدار است و الزاماً حرکات بايستي از مسيرهاي ويژهاي انجام گيرد.
ت- اثرات مشخصات منطقه عمليات در عمليات دشمن:
(1) اثر بر تک دشمن: چنانچه دشمن تپههاي غربي رودخانه کرخه مشرف به پل را در تصرف خود نگه ميداشت، ميتوانست محور انديمشک اهواز را به سادگي تحت کنترل ديدهباني خود قرار دهد و حرکات و تغيير مکانهاي نيروهاي ما را در اين محور مختل سازد. چنانچه دشمن موفق ميشد و از رودخانه عبور ميکرد و تپههاي شرقي پل را نيز به تصرف خود در ميآورد، ميتوانست نيروهاي ما را تا تپههاي جنوبي مسيل بالا رود در 10 کيلومتري جنوب انديمشک عقب براند و شهر انديمشک و دزفول و در نتيجه تمام خوزستان را مورد تهديد جدي قرار دهد. زيرا در صورت تصرف انديمشک، محور مواصلاتي خوزستان با مرکز کشور بهکلي قطع ميشد و غرب خوزستان سقوط ميکرد.
(2) اثر بر پدافند دشمن: چنانچه دشمن تپههاي غربي پل را تأمين ميکرد و مواضع خود را در اين تپهها تحکيم مينمود، ميتوانست علاوه بر کنترل محور انديمشک اهواز، با نيروي کم در اين قسمت از جبهه دفاع کند و با عمده قواي خود که عناصر يک لشکر زرهي و يک لشکر مکانيزه بود، در حوالي شوش از رودخانه بگذرد و خط مواصلاتي انديمشک، اهواز را قطع کند.
(3) اثر بر عقبنشيني دشمن: چنانچه دشمن تپههاي مشرف به رودخانه را از دست ميداد و کنترل پل ثابت کرخه بهدست نيروهاي ما ميافتاد دشمن مجبور ميشد تا مواضع مناسب در جنوب عقبنشيني کند و به خاکريزهاي غرب سرخه صالح يا تپه کوت کاپون در جنوب جاده دهلران متکي گردد.
(4) اثر در کاربرد هوايي دشمن: نظر بهاينکه اين منطقه از عمليات تپهماهور است نيروي هوايي در پشتيباني نيروي زميني اثرات چنداني ندارد و موقعيت طبيعي منطقه و احداث پل نيز مناسب براي حمله هواپيماها نميباشد چنانکه در طول بيش از يک سال و نيم جنگ دشمن تلاش نمود اين پل را با حمله هوايي و توپخانه منهدم نمايد ولي موفق نشد.
ث- اثرات مشخصات منطقه عمليات در عمليات خودي:
(1) اثر برتک خودي: تصرف سر پل در کرانه غربي رودخانه سبب ميشد، محور مواصلاتي انديمشک اهواز از کنترل ديدباني دشمن خارج گردد و منطقه سر پل تکيهگاهي براي پيشروي بعدي نيروهاي ما در محور پاي پل عينخوش دهلران گردد و يا حداقل تهديدي از اين جبهه براي دشمن بهوجود آيد و قسمتي از نيروهاي دشمن اجباراً براي دفاع در اين جبهه درگير شوند.
(2) اثر بر پدافند خودي: تپههاي غربي رودخانه در منطقه پاي پل تسلط کامل بر قسمت جنوبي منطقه دارد و تصرف اين تپهها سبب کنترل ديدباني منطقه جنوب ميگردد و در نتيجه پيشروي دشمن را بهسمت ساحل رودخانه مشکل و آسيبپذير ميسازد.
(3) اثر بر عقبنشيني نيروهاي خودي: چنانچه تپههاي غربي رودخانه در اشغال نيروهاي دشمن باشد و الزاماً نيروهاي ما به حالت عمل تأخيري درآيند اين تپههاي غربي مي‌تواند اولين موضع تأخيري نيروهاي ما باشد و پس از عقبنشيني به شرق رودخانه تپهماهورهاي شرقي ميتوانند مواضع تأخير متناوب ايجاد کنند.
(4) اثر بر کاربرد نيروي هوايي خودي: اين قسمت مانند کاربرد نيروي هوايي دشمن است و ميزان کارايي نيروي هوايي بستگي به برتري هوايي و آزادي پرواز هواپيماها و هلي‌کوپترها دارد.
منبع: تیپ2 لشکر92 در آغاز جنگ تحمیلی، حسینی، سید یعقوب، 1392، ایران سبز، تهران
انتهای مطلب
